Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
FILOCHOWSKI, Edward.



FILOCHOWSKI, Edward

Podpułkownik w stanie spoczynku.



Pseudonimy: „San”.

Urodzony: 6 września 1915 r., we wsi Susk Stary, powiat Ostrołęka.

Zmarł: 15 czerwca 2007 r., w Warszawie.



Promocje:

Podpułkownik.: 1993 r.
Major.: 1 czerwca 1945 r.
Kapitan.: 11 listopada 1944 r.
Porucznik.: 19 marca 1942 r.
Podporucznik.: 13 września 1939 r., ze starszeństwem z 1 sierpnia 1939 r.

Funkcje:

Elew Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu.: wrzesień 1936 - sierpień 1939 r.
Praktyka w 4 Pułku Artylerii Lekkiej (Inowrocław).: ?? - ??
Oficer zwiadowczy 2 Baterii I Dywizjonu 4 Pułku Artylerii Lekkiej.: wrzesień 1939 r.
Zaprzysiężony w szeregi Związku Walki Zbrojnej.: lipiec (?) 1940 r.
Zastępca Komendanta Obwodu Ostrołęka ZWZ/AK, Obszar Warszawa ZWZ.: 1940 - 1 czerwca 1942 r.
Zastępca Komendanta Obwodu Ostrołęka AK, Okręg Białystok AK.: czerwiec 1942 - lipiec 1943 r.
Komendant Obwodu Ostrołęka AK.: lipiec 1943 (?) - styczeń 1945 r.
Komendant Inspektoratu II Mazowsze.: 5 grudnia 1944 - luty 1945 r.
Przewodnik Rejonu "B" AKO.: luty - czerwiec 1945 r.
Komendant Rejonu "B" Ostrołęka, Okręgu Białystok DSZ.: czerwiec - sierpień 1945 r.
Prezes Inspektoratu Mazowieckiego WiN.: wrzesień 1945 - kwiecień 1947 r.

Opinie:

Notatki:

Syn Wacława i Marty z domu Pstrągowskiej. Pochodził z rodziny szlacheckiej Filochowskich herbu Ślepowron. W 1936 r., ukończył gimnazjum w Ostrołęce, gdzie zdał maturę. W okresie od września 1936 do sierpnia 1939 r., uczył się w Szkole Podchorążych Artylerii w Toruniu. W stopniu ogniomistrza podchorążego, odbywał praktyki w 4 pal. w Inowrocławiu. Uroczysta promocja na stopień podporucznika służby stałej artylerii miała odbyć się 11 listopada 1939 r.
Rozkazem Naczelnego Wodza Wojska Polskiego, marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego z 13 września 1939 r., został awansowany do stopnia podporucznika służby stałej artylerii ze starszeństwem z 1 sierpnia 1939 r.
W Wojnie Obronnej 1939 r., walczył jako oficer zwiadowczy 2 Baterii I Dywizjonu 4 pal. Brał udział w zaciętych walkach z wrogiem na szlaku bojowych pułku. W trakcie walk na szlaku odwrotowych nad Bzurą został ranny (17 września). Uniknął niewoli niemieckiej i po zakończeniu działań wojennych powrócił w rodzinne strony.

W październiku 1939 r., należał do grona organizatorów konspiracji SZP na terenie powiatu Ostrołęka. W grudniu tego roku podjął próbę przekroczenia granicy w rejonie Nadwornej (na terenie okupowanym przez sowietów) z zamiarem przedostania się przez Węgry do Francji i wstąpienia tam do organizowanego Wojska Polskiego.
W pobliżu granicy został ujęty przez sowiecką straż graniczną i uwięziony w areszcie NKWD w Nadwornej, potem w więzieniu w Stanisławowie, gdzie przebywał do marca 1940 r. W miesiącu tym został przewieziony do więzienia NKWD w Charkowie.
Skazany przez sąd NKWD na wieloletni pobyt w łagrach. 21 czerwca 1940 r., znalazł się w transporcie do łagru na Syberii. W trakcie przewozu wspólnie z innym współwięźniem, przez zrobioną dziurę w ścianie wagonu udało mu się wydostać i uciec z transportu. Po wielu perypetiach udało mu się powrócić w lipcu 1940 r., w rodzinne strony.

Po powrocie nawiązał kontakty konspiracyjne i podjął działalność w ZWZ na terenie Obwodu ZWZ Ostrołęka. Początkowo pełnił funkcję zastępcy Komendanta Obwodu. W tym okresie Obwód Ostrołęka organizacyjnie wchodził w skład Podokręgu Północnego ZWZ krypt. „Czajka”, Okręgu ZWZ Warszawa-Województwo, a od jesieni 1941 r., Obszaru Warszawskiego ZWZ/AK.
Nieformalnie, w tym okresie czasu dowództwo obwodu ostrołęckiego utrzymywało kontakty z KO ZWZ/AK Białystok. Formalnie z dniem 1 czerwca 1942 r., rozkazem KG AK Obwód Ostrołęka AK został przekazany do Okręgu AK Białystok.
Z relacji „Sana” wynika, że w sierpniu 1941 r., w obecności ppor/por. służby stałej Jana Buczyńskiego „Jacka”, został przez mjr/ppłk Władysława Liniarskiego „Mścisława” Komendanta Okręgu ZWZ/AK Białystok został mianowany Komendantem Obwodu Ostrołęka ZWZ/AK. Zorganizował struktury terenowe i sztab obwodu.

19 marca 1942 r., został awansowany do stopnia porucznika służby stałej. Przeprowadzał rozmowy scaleniowe z dowódcami innych organizacji konspiracyjnych, działających na terenie powiatu Ostrołęka. W efekcie udało mu się przeprowadzić scalenie kilku organizacji z AK. Z jego inicjatywy zorganizowano służbę wywiadowczą oraz przeprowadzano szkolenie żołnierzy.
Zorganizowano patrole bojowe „Kedywu”, które przeprowadzały akcje dywersyjno-sabotażowe na terenie obwodu. Prowadzono aktywną działalność propagandową. W ramach przygotowań do akcji „Burza”, w marcu 1944 r., zorganizowano stały oddział partyzancki AK. Przewidywany na dowódcę odtwarzanego 5 Pułku Ułanów AK. Brał udział w działaniach zbrojnych, prowadzonych w ramach „Burzy” w lipcu 1944 r.
Po wejściu wojsk sowieckich na teren okręgu był nadal czynny w konspiracji. 11 listopada 1944 r., został awansowany do stopnia kapitana służby stałej artylerii. Nadal pełnił funkcję Komendanta Obwodu AK Ostrołęka.

Po aresztowaniu, w dniu 1 grudnia 1944 r., przez NKWD kpt. Michała Dziejmy „Boruty”, Komendanta Inspektoratu II Mazowieckiego AK, został rozkazem płk Władysława Liniarskiego „Mścisława” z 5 grudnia 1945 r., mianowany Komendantem Inspektoratu Mazowieckiego AK. Po rozwiązaniu Armii Krajowej płk. „Mścisław” nie podporządkował się tej decyzji.
W lutym 1945 r., Okręg Białystok AK został przekształcony w Armię Krajową Obywatelską /AKO/. Zmieniono także nazewnictwo funkcji i jednostek organizacyjnych. Od lutego 1945 r., pełnił funkcję przewodnika Rejonu „B” AKO (dawny inspektorat mazowiecki AK). Organizował patrole samoobrony, które przeprowadzały akcje likwidacyjne konfidentów UB i NKWD.
Po podporządkowaniu się okręgu Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj, w czerwcu 1945 r., został rozkazem Delegata Sił Zbrojnych na Kraj, płk. dypl. Jana Rzepeckiego „Wojnara” z 1 czerwca 1945 r., został awansowany do stopnia majora służby stałej artylerii.

W skład podległego mu rejonu wchodziły obwody: Ostrołęka, Zambrów i przyłączony z byłego Podokręgu Wschodniego AK „Białowieża” Obwód Ostrów Mazowiecki. Dowodzony przez „Sana” Rejon „B” dzięki wytrwałej pracy był zorganizowany dobrze i prowadził w miarę normalną pracę konspiracyjną. Po rozwiązaniu w sierpniu 1945 r. Delegatury Sił Zbrojnych w Kraju, Komenda Okręgu Białostockiego DSZ weszła w skład struktur utworzonej, w dniu 2 września 1945 r., organizacji Wolność i Niezawisłość.
Od września 1945 r., pełnił funkcję Prezesa Inspektoratu Mazowieckiego WiN. Nadal kierował całością pracy konspiracyjnej na podległym terenie. Poszukiwany przez UB ukrywał się, często zmieniając kwatery.

W tym czasie wzmagał się terror władz komunistycznych wobec społeczeństwa oraz przeprowadzano masowe aresztowania wśród członków konspiracji. W 1946 r., został ranny w zasadzce zorganizowanej przez Urząd Bezpieczeństwa. Mimo rany udało mu się uciec.
Wyjechał wówczas do Warszawy, gdzie się leczył. W końcu 1946 r., mieszkał w Warszawie przy ul. Kaczej na Pradze. W mieszkaniu tym znajdował się też punkt kontaktowy. Wyjeżdżał na teren podległego inspektoratu.
Aresztowany 31 grudnia 1946 r., został ujęty przez funkcjonariuszy MBP we własnym mieszkaniu, Prezes KOB WiN ppłk M. Świtalski „Juhas”, „Sulima”. W tym czasie „San” przebywał na terenie inspektoratu. Po zwolnieniu z więzienia ppłk. Światalskiego, brał udział w odprawach dotyczących ujawnienia struktur KOB WiN.

W odprawie przeprowadzonej w marcu 1947 r., z udziałem przedstawicieli MBP, poparł akcję przeprowadzenia ujawnienia okręgu. Osobiście ujawnił się w dniu 9 kwietnia 1947 r., w siedzibie PUBP w Ostrowi Mazowieckiej. Po ujawnieniu powrócił do swego miejsca zamieszkania w Warszawie. Wstąpił na drugi rok Wydziału Geodezji Politechniki Warszawskiej. W 1950 r., będąc studentem 4 roku został asystentem.
W dniu 15 września 1950 r., został aresztowany w Warszawie przez funkcjonariuszy WUBP i uwięziony w więzieniu przy ul. 11 Listopada. Przeszedł ciężkie śledztwo. W czasie przesłuchań bity i torturowany, w celu wymuszenia zeznań go obciążających. Postanowienie o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania wydała z datą 20 września 1950 r., Wojskowa Prokuratura Rejonowa w Warszawie.

W śledztwie przebywał przez okres jednego roku. W dniu 30 października 1951 r., wyrokiem WSR Warszawa, sygnatura akt Sr. 402/1951 został skazany na karę 6 lat więzienia z art. 1 Dekretu PKWN z dnia 31 VIII 1944. Na podstawie amnestii złagodzono mu karę do 3 lat.
Po procesie więziony w ZK Warszawa III, skąd został przewieziony do CWK w Rawiczu i tu osadzony w dniu 8 lipca 1952 r. W dniu 10 grudnia 1953 został przewieziony z CWK Rawicz do ZK w Raciborzu. Zwolniony z więzienia po odbyciu kary, w dniu 30 października 1954 r.
Po odzyskaniu wolności powrócił do Warszawy. Po podleczeniu zdrowia kontynuował przerwane aresztowaniem studia na Politechnice Warszawskiej, uzyskując dyplom inż. Podjął pracę zawodową jako inżynier geodeta. Przez wiele lat, aż do przejścia na emeryturę był kierownikiem Samodzielnej Pracowni Geodezyjnej w Warszawie. W 1989 r., był współorganizatorem stowarzyszenia żołnierzy AK.
W 1993 r., został awansowany przez Ministerstwo Obrony Narodowej do stopnia podpułkownika w stanie spoczynku. Opracował i opublikował w 1997 r., w wydaniu broszurowym pracę pt. "Historia Obwodu Ostrołęckiego AK i 5 p. uł. Spieszonych w Ostrołęce".

Mieszkał w Warszawie, gdzie zmarł 15 czerwca 2007 r. Pochowany z ceremoniałem wojskowym 23 czerwca 2007 r., na cmentarzu Warszawa-Radość.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy,
Krzyż Walecznych (dwukrotnie),
Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami.




powrót.


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion