Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
GRZYWACZ-ŚWITALSKI, Łukasz.


GRZYWACZ-ŚWITALSKI, Łukasz

Podpułkownik służby stałej piechoty.



Pseudonimy: ps. „Jodła”, „Mikołaj”, „Podkowa”, „Ryszard” vel Bieliński vel Łukasz Gronowski vel Świtalski..

Urodzony: 24 października 1899 r., w Wolbromiu, powiat Olkusz.

Zmarł: 21 grudnia 1985 r., w Warszawie.


Promocje:

Podpułkownik.: 1946 r. (?), ze starszeństwem z 11 listopada 1942 r.
Major.: 1 lipca 1940 r.
Kapitan.: 1 stycznia 1936 r.
Porucznik.: 1923 r., ze starszeństwem z 1 czerwca 1921 r.
Podporucznik.: 1 maja 1922 r.

Funkcje:

Wcielony do armii rosyjskiej.: 1915 r.
Służba w 5 Baterii 35 Brygady Artylerii (rosyjskiej).: 1915 - ??
Kapral żandarmerii w Miechowie i Michałowicach.: 3 luty 1918 - ??
Plutonowy w 3 Kompanii Batalionu Zapasowego 20 Pułku Piechoty (Kraków).: luty 1919 - luty 1921 r.
Kadet w Wielkopolskiej Szkole Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy.: luty 1921 - maj 1922 r.
Dowódca plutonu w 81 Pułku Piechoty (Wilno/Grodno).: maj 1922 - 1923 r.
Dowódca kompanii w 81 Pułku Piechoty (Grodno).: 1923 (?) - grudzień 1923 r.
Uczestnik kursu gazowego.: 1923 r.
Oficer w dowództwie 29 Dywizji Piechoty.: grudzień 1923 - marzec 1924 r.
Oficer materiałowy w Batalionie KOP "Słobódka" (Słobódka/Wileńszczyzna).: marzec 1924 - kwiecień 1931 r.
Uczestnik kursu w zakresie intendentury.: 1924 r.
Oficer materiałowy w I Batalionie Strzelców (Chojnice), 15 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty.: kwiecień 1931 - ??
Dowódca kompanii w I Batalionie Strzelców, 15 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty.: ?? - wrzesień 1937 r.
Dowódca batalionu w 57 Pułku Piechoty, 14 Dywizja Piechoty.: wrzesień 1937 - początek 1939 r.
Oficer mobilizacyjny 57 Pułku Piechoty (Poznań).: początek 1939 - sierpień 1939 r.
Oficer w Ośrodku Zapasowym 57 Pułku Piechoty.: 28 sierpnia - wrzesień 1939 r.
Dowódca Batalionu Zapasowego 57 Pułku Piechoty.: wrzesień 1939 r.
Komendant Inspektoratu Rejonowego Miechów, Okręg Kraków ZWZ-AK.: październik 1939 - październik 1942 r.
Komendant Inspektoratu Rejonowego Jasło, Okręg Kraków AK.: wrzesień 1942 - maj 1944 r.
Zastępca przewodniczącego Komisji Likwidacyjnej ds. byłego Okręgu Krakowskiego AK.: grudzień 1945 - marzec 1946 r.

Opinie:

Notatki:

Syn Wincentego i Marii z domu Lachowicz. Od 1906 do 1915 r., był uczniem szkoły ludowej w Moczydle. W 1915 r., został wcielony do armii rosyjskiej przez dowódcę wycofującej się jednostki artylerii. Służył w 5 baterii 35 brygady artylerii. Walczył na froncie małopolskim. W 1916 r., uczestniczył w walkach o Krzemieniec, Tarnopol i Przemyśl. W maju 1917 w walkach pod Krzemieńcem został ranny w szyję w wyniku, czego utracił częściowo słuch. Awansowano go w tym czasie do stopnia kaprala.
Latem 1918 r., powrócił do kraju. Od 3 listopada 1918 r., był kapralem żandarmerii w Miechowie i Michałowicach. Brał udział w rozbrajaniu żołnierzy austriackich. Od lutego 1919 r., już w stopniu plutonowego służył w 3 Kompanii Batalionu Zapasowego 20 pp. w Krakowie. Jednocześnie, w tym samym roku rozpoczął naukę w Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym im. Św. Anny w Krakowie, którą kontynuował po przeniesieniu, w lutym 1921 r., do Bydgoszczy, gdzie w okresie od kwietnia 1921 do maja 1922 r., był kadetem w Wielkopolskiej Szkole Podchorążych Piechoty.

1 maja 1922 r., otrzymał promocję na stopień podporucznika służby stałej piechoty z przydziałem do 81 pp. w Wilnie (przeniesionym jeszcze w tym samym roku do Grodna), na stanowisko dowódcy plutonu. W 1923 r., w Poznaniu zdał przed Komisją Kuratorium maturę. Zweryfikowany w 1923 r., przez Ministerstwo Spraw Wojskowych w Warszawie, w stopniu porucznika służby stałej piechoty, ze starszeństwem z 1 czerwca 1921 r.
Mianowany dowódcą kompanii w 81 pp. W 1923 r., odbył w Grodnie kurs gazowy. W okresie od grudnia 1923 do marca 1924 r., był oficerem w Dowództwie 29 Dywizji Piechoty. W marcu 1924 r., został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza. Początkowo oficer materiałowy, potem kwatermistrz 19 Batalionu KOP „Słobódka”, stacjonującego w miasteczku Słobódka pow. brasławski na Wileńszczyźnie. W 1924 r., ukończył także kurs w zakresie intendentury.

W kwietniu 1931 r., został przeniesiony do I Batalionu Strzelców w Chojnicach, obejmując tam funkcję oficera materiałowego, potem dowódcy kompanii. 1 stycznia 1936 r., otrzymał awans do stopnia kapitana służby stałej. We wrześniu 1937 r., został przeniesiony do 57 pp. w Poznaniu na stanowisko dowódcy batalionu.
W latach 1938-1939 studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu. Od początku 1939 r., był oficerem mobilizacyjny 57 pp., w składzie 14 Dywizji Piechoty. Od 28 sierpnia 1939 r., był oficerem w Ośrodku Zapasowym 57 pp.
Dowodził Batalionem Zapasowym 57 Pułku Piechoty. 18 września 1939 r., walczył z wrogiem pod Kutnem, następnie przebył szlak bojowy przez Warszawę do Lubartowa, Chełma aż pod Tarnogród, gdzie jego oddział został rozbrojony przez wojska sowieckie. Udało mu się ukryć swój stopień wojskowy.

10 października 1939 r., uciekł z niewoli sowieckiej i przedostał się do Miechowa, a następnie zamieszkał u swego brata Józefa w pobliskiej miejscowości Maków. Miał początkowo zamiar przedostać się przez granicę z Węgrami i udać do organizującego się we Francji Wojska Polskiego. Pod koniec października spotkał się przy ul. Pierackiego 14 w Krakowie z płk Tadeuszem Komorowskim i za jego namową przystąpił do organizowania konspiracji w miechowskim.
W listopadzie 1939 r., spotkał się z kapitanem Bielawskim, skierowanym na teren Miechowa przez dowódcę wojewódzkiego SZP w Kielcach z zadaniem zorganizowania inspektoratu miechowskiego. Miechów administracyjnie, do września 1939 r., należał do woj. kieleckiego. Po ustaleniu, że ich działania się dublują zwrócił się do dowództwa SZP w Krakowie z wnioskiem o ustalenie przynależności terytorialnej Powiatu Miechów.
W grudniu 1939 r., Miechów ostatecznie wszedł w skład Okręgu Kraków SZP. W styczniu 1940 r., uczestniczył w odprawie u płk. Komorowskiego w Krakowie. Powierzono mu wówczas oficjalnie funkcję Komendanta Inspektoratu Miechów ZWZ.

Wiosną 1940 r., zorganizował sztab inspektoratu oraz mianował komendantów obwodów: Miechów. Pińczów i Olkusz, wchodzących w skład inspektoratu. Rozkazem KG ZWZ nr L. 1/BP z 1 lipca 1940 r., został awansowany do stopnia majora służby stałej piechoty. W kwietniu 1941 r., przebywając w Krakowie został wezwany na odprawę przez mjr Jana Cichockiego i cudem uniknął aresztowania.
Powrócił do Miechowa i kontynuował działalność konspiracyjną. W maju 1941 r., prowadził rozmowy z mjr. Mireckim, dotyczące scalenia Organizacji Konfederacji Zbrojnej z ZWZ.
Od 16 czerwca 1941 r., przebywał w Dębieńcu, w gospodarstwie rolnym rodziny Mianowskich, często przebywał w Miechowie u rodziny Massalskich przy ul. Jagiellońskiej 7 i u państwa Łasaków. Mieszkał też w leśniczówce Chodówki przy szosie Miechów - Charsznica, potem w mieszkaniu J. Grzanki w Charsznicy. Od połowy 1940 r., używał nazwiska Bieliński. Oficjalnie pracował jako urzędnik w Urzędzie Gminy Szreniawa.

Z powodu zagrożenia aresztowaniem musiał zmieniać często miejsce pobytu. Położył duże zasługi w organizowaniu konspiracji na podległym sobie terenie. Zdekonspirowany na terenie inspektoratu został, przez Komendanta Okręgu Kraków AK, przeniesiony w sierpniu 1942 r., na stanowisko Komendanta Inspektoratu Rejonowego Jasło. Inspektorat Miechów przekazał ostatecznie dopiero w październiku 1942 r., majorowi Aleksandrowi Mikule „Władysławowi”.
W latach 1942 - 1944 r., pracował oficjalnie pod nazwiskiem Świtalski w powszechnym zakładzie Ubezpieczeń Wzajemnych. W chwili objęcia nowej funkcji, inspektorat jasielski znajdował się w bardzo ciężkim położeniu organizacyjnym, gdyż po wielkich „wsypach” z wiosny 1942 r., sztab inspektoratu był rozbity.
Również w obwodach (z wyjątkiem Obwodu Jasło) praca konspiracyjna nie była prowadzona w stopniu zadawalającym. Masowe aresztowania dokonywane przez Niemców spowodowały rozbicie struktur organizacyjnych i poważne straty w stanach osobowych.

Jego energiczne działania przyniosły jednak bardzo pozytywne rezultaty. W listopadzie 1943 r., na jego osobisty rozkaz zorganizowano pierwszy inspektoracki oddział partyzancki (OP-11), którego dowódcą został wywodzący się z NOW J. Czuchra. Nadzorował szkolenie żołnierzy AK w obwodach, głównie prowadzenie kursów Podchorążych Rezerwy Piechoty AK i kursów podoficerskich. Pod jego kierownictwem inspektorat funkcjonował w miarę stabilnie.
Na skutek intryg działaczy NOW został oskarżony o utrzymywanie kontaktów z lewicą (SL i PPS) i w maju 1944 r., został przez ppłk. dypl. Wojciecha Waydę „Odweta” – pełniącego wówczas obowiązki Komendanta Okręgu Kraków AK, odwołany z funkcji inspektora jasielskiego, a następnie w czerwcu 1944, przydzielony do sztabu Komendy Okręgu Kraków AK.
Odmówił objęcia proponowanej mu funkcji i przejścia do Komendy Okręgu. Pozostał bez przydziału do czasu rozwiązania Armii Krajowej (19 stycznia 1945 r.). Przebywał w tym okresie w Krakowie.

Wiosną 1945 r., zgłosił się do służby w II Armii Wojska Polskiego, lecz z powodów zdrowotnych nie został przyjęty. Od maja 1945 r., pracował jako kasjer w aptece przy ul. Floriańskiej w Krakowie. 22 września 1945 r., ujawnił się przed Komisją Likwidacyjną ds. Armii Krajowej. Następnie w okresie od grudnia 1945 do marca 1946 r., był zastępcą przewodniczącego Komisji Likwidacyjnej d/s byłego Okręgu Kraków AK.
W 1946 r., został zweryfikowany w stopniu podpułkownika służby stałej piechoty ze starszeństwem z 11 listopada 1942 r. W dniu 6 listopada 1946 r., został zdemobilizowany przez RKU Kraków. Od 1945 r., był członkiem komórki PPS w Krakowie.
Od sierpnia 1946 r., był naczelnym inspektorem kontroli w CPN ds. produktów naftowych. Od 1948 pracował w centrali CPN w Warszawie.

Aktywnie działał podczas referendum i wyborów do Sejmu. Organizował również Związek Uczestników Walki z Faszyzmem i o Wyzwolenie Narodowe. Od kwietnia 1947 r., był członkiem PPR, a od grudnia 1948 r., PZPR. W latach 1948-1949 ukończył studia w Państwowym Centralnym Studium Administracji Gospodarczej w Katowicach na kierunku studium Kontrolno-Ekonomicznym.
Po przeniesieniu się z rodziną na stałe do Warszawy pracował jako naczelny inspektor CPN, potem inspektor w Centralnym Zarządzie Aptek. Od 1949 r., był dyrektorem Biura Kontroli „Centrofor”. Następnie pracował jako księgowy w różnych instytucjach służby zdrowia. Zaangażowany w działalność FJN i ZBOWiD, pomagał wielu żołnierzom AK w otrzymaniu należnych im stopni i odznaczeń oraz w uzyskiwaniu pomocy materialnej.

Zmarł w Warszawie 21 grudnia 1985 r. Pochowany na cmentarzu powązkowskim.
Żonaty od 16 stycznia 1943 r., z Kwiryną Smulczyńską – Świtalską wdową po poruczniku Henryku Świtalskim. Miał syna Władysława (ur. 1939 r.) oraz syna Piotra (1944 r.). Od 1948 r., używał nazwiska Grzywacz-Świtalski. Autor książki pt. "Z walk na Podkarpaciu".

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy (Nr 12 470, maj 1944 r.),
Krzyż Walecznych,
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami,
Medal 10-Lecia Odzyskania Niepodległości (1939).




powrót do spisu treści


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion