Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie"".
KORBOŃSKI, Stefan.



KORBOŃSKI, Stefan.

P.o Delegat Rządu na Kraj.

Kapitan rezerwy.


Pseudonimy: "Nowak", "Zieliński".

Urodzony: 2 marca 1901 r. w Praszce (powiat wieluński)

Zmarł: 23 kwietnia 1989 w USA - Waszyngton.


Promocje:

Kapitan.:
Porucznik.:
Podporucznik.: 1928 r., ze starszeństwem z 1 lipca 1925 r.

Funkcje:

Sekcyjny a następnie zastępowy w drużynie tajnego skautingu w Częstochowie.: 1917 - ??
Członek Polskiej Organizacji Wojskowej.: ?? - ??
Służba w 1 Kompanii I Batalionu 10 Pułku Piechoty.: ?? - ??
Służba w kancelarii Kompanii Sztabowej Batalionu Zapasowego 29 Pułku Strzelców Kaniowskich.: lipiec (?) - listopad 1920 r.
Zdemobilizowany.: listopad 1920 r.
Sekcyjny w Kompanii Szturmowej I Batalionu 6 Pułku Piechoty, Podgrupa "Butrym" (III Powstanie Śląskie.: ?? - ??
Bezterminowo urlopowany.: lipiec 1921 r.
Magister praw.: 4 września 1925 r.
Doradca prawny Sekretariatu Polskiego Stronnictwa Ludowego "Wyzwolenie".: ?? - ??
Nauczyciel języka polskiego i geografii w Gimnazjum w Pyzdrach.: ?? - ??
Urzędnik w kancelarii zbornej dla robotników do pracy (we Francji) w Poznaniu.: ?? - ??
Sekretarz a następnie wiceprezes Stowarzyszenia Aplikantów Sądowych Ziem Zachodnich.: ?? - ??
Praca w Prokuratorii Generalnej w Poznaniu.: 1927 - ??
Praca w Prokuratorii Generalnej w Warszawie.: ?? - 1929 r.
Uczestnik kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 7 w Śremie.: 1928 r.
Przydział mobilizacyjny do 57 Pułku Piechoty.; 1928 r.
Współwłaściciel Kancelarii Adwokackiej w Warszawie.: ?? - ??
Członek Stronnictwa Ludowego.: od 1931 r.
Radca prawny Oversas Bank z Londynu.: ?? - ??
Radca prawny Prudential Insurance Company Filia w Polsce (Towarzystwo Ubezpieczeń "Przezorność").: ?? - ??
Radca Prawny Wspólnoty Interesów i Banku Handlowego.: ?? - ??
Członek Rady Adwokackiej w Warszawie.: ?? - ??
Prezes Powiatowy Stronnictwa Ludowego w Łomży.: 1935 - 1936 r.
Prezes Wojewódzki Stronnictwa Ludowego w Białymstoku.: 1936 - ??
Prezes Głównego Sądu Partyjnego Stronnictwa Ludowego.: ?? - ??
Przedstawiciel Stronnictwa Ludowego w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym.: 26 luty 1940 - marzec 1941 r.
Pełnomocnik Komendanta Głównego ZWZ do spraw Walki Cywilnej (KWC).: marzec 1941 - kwiecień 1942 r.
Pełnomocnik Delegata Rządu na Kraj i Komendanta Armii Krajowej do spraw Walki Cywilnej (KWC).: kwiecień 1942 - ??
Szef Oporu Społecznego w Kierownictwie Walki Podziemnej.: lipiec 1943 - 1945>r.
Szef Departamentu Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu na Kraj.: sierpień 1944 - marzec 1945 r.
P.o. Delegata Rządu na Kraj.: marzec - 28 czerwiec 1945 r. (aresztowany).
Radca prawny Elektrowni Warszawskiej.: ?? - ??
Członek Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Warszawie.: ?? - ??
Przewodniczący Komisji Prawniczej Polskiego Stronnictwa Ludowego.: wrzesień 1945 - ??
Przewodniczący Zarządu Polskiego Stronnictwa Ludowego dla miasta Stołecznego Warszawa.: październik 1945 - ??
Przewodniczący Komisji Statutowej Polskiego Stronnictwa Ludowego.: styczeń 1946 - ??
Członek Rady Naczelnej Polskiego Stronnictwa Ludowego.: styczeń 1946 - ??
Członek Naczelnego Komitetu Wykonawczego Polskiego Stronnictwa Ludowego.: luty 1947 - ??
Sekretarz Zarządu Chłopskiej Spółdzielni Wydawniczej.: maj 1947 - ??
Poseł na Sejm Ustawodawczy Rzeczpospolitej Polskiej.: styczeń 1947 - ??

Opinie:

Notatki:

Syn Stefana i Władysławy z domu Korner. Po śmierci ojca w 1910 r. zamieszkał w Częstochowie i tam od 1916 r. uczył się w rosyjskim Gimnazjum Towarzystwa Opieki Szkolnej (późniejszym I Gimnazjum Państwowym im. Henryka Sienkiewicza).

Od 1917 r. był sekcyjnym, potem zastępowym w drużynie tajnego skautingu w Częstochowie. Jednocześnie należał do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) i w listopadzie 1918 r. w szeregach oddziału POW uczestniczył w rozbrajaniu okupanta w tym mieście, a następnie po ucieczce ze szkoły walczył ochotniczo w obronie Lwowa w szeregach 1 kompanii I batalionu 10 (późniejszego 37) pułku piechoty.
Zwolniony z wojska w maju 1919 roku z kategorią "C", wrócił do Częstochowy, by kontynuować naukę w Gimnazjum, ale już w lipcu 1920 r. ponownie ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego.

Z powodu złego stanu zdrowia został wówczas przydzielony do kancelarii kompanii sztabowej batalionu zapasowego 29 pułku Strzelców Kaniowskich (z batalionu tego sformowano następnie 229 pułk piechoty).
Umieszczone później na jego świadectwie dojrzałości słowa: "w roku 1920 w czasie najazdu nieprzyjaciół stanął w obronie ojczyzny", do końca życia uważał za zaszczytne. Zdemobilizowany w listopadzie 1920 roku, po wybuchu III powstania śląskiego w maju 1921 r., jeszcze raz przerwał naukę w Gimnazjum i udał się ochotniczo na Śląsk, gdzie objął stanowisko sekcyjnego w kompanii szturmowej I batalionu 6 pułku piechoty Podgrupy "Butrym".
W 1933 r. został odznaczony Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi (dyplom nr 9 530).

Bezterminowo urlopowany z wojska w lipcu 1921 r., po otrzymaniu świadectwa dojrzałości w I Gimnazjum Państwowym im. H. Sienkiewicza w Częstochowie rozpoczął w październiku 1921 r. studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego i tam 4 września 1925 r. uzyskał dyplom magistra praw. Na zajęcia dojeżdżał ze Słupcy, gdzie mieszkał wraz z rodziną.
Był założycielem klubu "Rozwój", redaktorem wydawanej przez ten klub jednodniówki i autorem drukowanych tam artykułów o historii Słupcy. Pracował jako wychowawca i nauczyciel języka polskiego i geografii w Gimnazjum w Pyzdrach, zaś przez rok zatrudniony był w kancelarii zbornej w Poznaniu dla robotników do pracy we Francji.

Aplikaturę sądową odbył w sądach w Poznaniu. Był wówczas sekretarzem, potem wiceprezesem Stowarzyszenia Aplikantów Ziem Zachodnich. W 1927 r. zamiast aplikantury adwokackiej wybrał dwuletnią pracę w Prokuratorii Generalnej (początkowo w Poznaniu, potem w Warszawie), co zwalniało od egzaminu adwokackiego.
Po odbyciu skróconego kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 7 w Śremie był od 1928 r. podporucznikiem rezerwy z przydziałem do 57 pułku piechoty.
W 1930 r. został wpisany na listę adwokatów w Warszawie i następnie wraz ze swoim bratem ciotecznym, Zygmuntem Garlińskim prowadził tu kancelarię adwokacką przy ulicy Wilczej.
Był m. in. radcą prawnym londyńskiej Overseas Bank, znanego Prudential Insurance Company i jego filii w Polsce - Towarzystwa Ubezpieczeń "Przezorność" (przygotowywał kontrakty na budowę pierwszego w Polsce drapacza chmur - gmachu Prudentialu w Warszawie), Wspólnoty Interesów i Banku Handlowego.
Wkrótce wybrany został do Rady Adwokackiej w Warszawie i był jej najmłodszym członkiem.

Wcześnie związał się z ruchem ludowym, jeszcze w czasie studiów w Poznaniu, będąc doradcą prawnym sekretariatu Polskiego Stronnictwa Ludowego - Wyzwolenie. Od 1931 r. należał do Stronnictwa Ludowego (SL) i od 1935 r. był prezesem powiatowym SL w Łomży, a od 1936 r. prezesem wojewódzkim w Białymstoku i jednocześnie członkiem Głównego Sądu Partyjnego.
Już w 1930 r. towarzyszył Kazimierzowi Bagińskiemu na czele dwutysięcznej kolumny chłopskiej z Miechowskiego na Kongres Centrolewu w Krakowie. Potem podpisał - ogłoszony na łamach "Robotnika" - oficjalny protest przeciwko skreśleniu nazwiska Bagińskiego z listy kandydatów do Sejmu.
Aktywny udział w działalności opozycyjnego SL sprawił, że władze dwukrotnie (w 1936 i 1938 r.) odrzucały odznaczenie Korbońskiego Medalem Niepodległości.

We wrześniu 1939 r. nie otrzymał przydziału do wojska i po radiowym przemówieniu płk Romana Umiastowskiego ewakuował się z Warszawy na wschód.
W okolicy Kowla zdołał zaciągnąć się do jednego z oddziałów, ale już po kilku godzinach oddział ten został rozbrojony przez wkraczające na ziemie wschodnie oddziały Armii Czerwonej. Zdołał zbiec z transportu w głąb ZSRR i wkrótce wrócić do Warszawy.
Już od pierwszych dni okupacji poświęcił się całkowicie działalności konspiracyjnej. Po utworzeniu 10 października 1939 r. Rady Głównej Obrony Narodowej (nazwanej następnie Główna Rada Polityczną przy Służbie Zwycięstwu Polski), zastępował na jej posiedzeniach Macieja Rataja, zaś po powołaniu 26 lutego 1940 r. Politycznego Komitetu Porozumiewawczego (PKP) został w nim przedstawicielem konspiracyjnego SL, występującego w czasie okupacji pod kryptonimem Centralne Kierownictwo Ruchu Ludowego - CKRL "Roch".

W marcu 1941 r. przekazał tę funkcję Józefowi Grudzińskiemu, ponieważ został mianowany pełnomocnikiem Komendanta Głównego ZWZ (gen. Stefana Roweckiego) do spraw Walki Cywilnej.
Prowadzone przezeń Kierownictwo Walki Cywilnej (KWC), powołane w ramach Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej ZWZ, a następnie w kwietniu 1942 r. podporządkowane Delegaturze Rzędu RP na Kraj, kierowało akcją szeroko pojmowanego biernego oporu społeczeństwa. Pierwsze podpisane przez KWC wezwanie pojawiło się na łamach prasy konspiracyjnej w kwietniu 1942 r., a już w następnym miesiącu opublikowano w prasie słynne dziesięć przykazań walki cywilnej.
Korboński zorganizował także w sierpniu 1941 r. sieć łączności radiowej z władzami RP w Londynie, pracującą na potrzeby SL i Delegatury Rządu (biuro szyfrów prowadziła jego żona, Zofia z domu Ristau).

Był także jednym z kilku ludzi znających tajemnicę radiostacji "Świt", od grudnia 1941 r. pozorującej pracę z terenu okupowanego kraju, a w rzeczywistości nadającej wiadomości z Wielkiej Brytanii na podstawie informacji nadsyłanych codziennie właśnie przez KWC.
W lipcu 1943 r. po połączeniu KWC i Kierownictwa Walki Konspiracyjnej został szefem Oporu Społecznego (dawnej Walki Cywilnej) w nowo utworzonym Kierownictwie Walki Podziemnej (KWP), centralnym ośrodku dyspozycyjnym kierującym całokształtem walki z okupantem - zarówno walki bieżącej AK, jak i biernego oporu społeczeństwa.

Mianowany dyrektorem Departamentu Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu w sierpniu 1944 r. (na miejsce Kazimierza Bagińskiego), funkcję tę pełnił również po upadku Powstania Warszawskiego i wznowieniu działalności kierowniczych ośrodków podziemia poza Warszawą, zaś po podstępnym aresztowaniu przez NKWD Jana Stanisława Jankowskiego (27 marca 1945 r.), został pełniącym obowiązki Delegata Rządu na Kraj.
W toku działalności konspiracyjnej otrzymał awans do stopnia porucznika i kapitana rezerwy. Został także odznaczony Virtuti Militari V klasy na mocy rozkazu z 20 czerwca 1945 r.
Osiem dni później złożył funkcję p. o. Delegata Rządu i natychmiast w nocy z 28 na 29 czerwca został aresztowany wraz z żoną przez NKWD w Krakowie, ale wobec utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej szybko zwolniony z więzienia.

W sierpniu 1945 r. uzyskał ponowny wpis na listę adwokatów w Warszawie, był także radcą prawnym Elektrowni Warszawskiej. Wkrótce wszedł w skład Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Warszawie. Natychmiast zaangażował się również w działalność opozycyjnego Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL).
Od września 1945 r. był przewodniczącym Komisji Prawniczej PSL, a od października tego roku, także Zarządu PSL m. st. Warszawy. Wybrany na przewodniczącego Komisji Statutowej, a następnie na Kongresie PSL w styczniu 1946 r. wszedł do Rady Naczelnej, a w lutym 1947 również do Naczelnego Komitetu Wykonawczego PSL. Od kwietnia 1946 r. był członkiem, a od maja 1947 sekretarzem zarządu Chłopskiej Spółdzielni Wydawniczej.

W styczniu 1947 r. wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego RP, 21 lutego w toku dyskusji nad projektem amnestii wygłosił głośne przemówienie, mówiąc m. in. "najpierw nazywaliście AK-owców bandytami, dziś mówicie o nich - bohaterzy" (co wywołało ostrą replikę R. Zambrowskiego), informując o masowych nadużyciach wyborczych i o powstaniu "nowego podziemia, podziemia innego rodzaju - zakonspirowanego w duszach ludzkich" (radio przerwało wówczas transmisję z Sali obrad Sejmu).

W listopadzie 1946 r. zasiadł w prezydium Akademii Żałobnej w Warszawie ku czci adwokatów - ofiar okupacji. W grudniu 1946 r., miał wystąpić jako świadek w drugim dniu toczącego się przed Najwyższym Trybunałem Narodowym procesu gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera, ale nie został dopuszczony do zeznań.
Zagrożony pozbawieniem nietykalności poselskiej i ponownym aresztowaniem, zbiegł z kraju wraz z żoną w listopadzie 1947 r. do Szwecji, a następnie do USA, gdzie osiadł na stałe.

Był przewodniczącym Przedstawicielstwa Polskiej Rady Politycznej w USA, Polskiej Rady Jedności, członkiem Polskiego Instytutu Naukowego w USA i Międzynarodowego PEN-CLUBU na Uchodźctwie.
Został również przewodniczącym polskiej delegacji do Zgromadzenia Europejskich Narodów Ujarzmionych, utworzonego w 1954 r., i następnie w latach 1958, 1966 i 1971-1983, wybierany na jego prezesa. Przez kilka lat wchodził również w skład Rady Naczelnej Koła Armii Krajowej i przewodniczył Komisji Krzyża Armii Krajowej. Zmarł 23 kwietnia 1989 r.

Przez wiele lat należał do grupy tych działaczy emigracyjnych, w stosunku do których obowiązywał w PRL zapis cenzury - zasada bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk i wzmianek o ich twórczości w środkach masowego przekazu. Żadna z jego książek nie mogła ukazać się w Polsce w obiegu oficjalnym.

Jest autorem wielu publikacji książkowych:

"W imieniu Rzeczpospolitej",
"W imieniu Kremla",
"W imieniu Polski Walczącej",
"Między młotem a kowadłem",
"Polskie Państwo Podziemne" i innych.

W 1973 r. otrzymał nagrodę literacką Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Jorku. Poza wymienionymi już wyżej odznaczeniami został uhonorowany także Krzyżem Armii Krajowej (1969) i przyznanym przez Instytut Yad Cashem w Jerozolimie Medalem "Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata" za ratowanie Żydów w czasie wojny.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy.
Order Orła Białego.
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami.
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921.
Medal 10-lecia Odzyskania Niepodległości.
Medal Niepodległości.
Krzyż Armii Krajowej.
Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi (dyplom nr 9 530).: 1933 r.




powrót.


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion