Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
OKULICKI Leopold


OKULICKI Leopold

Generał brygady



Pseudonimy: "Sęp", "Jan", "Kula", "Leopold", "Kobra 2", "Miller", "Mrówka",
"Jan Mrówka", "Pan Jan", "Niedźwiadek", "Termit".

Urodzony: 13 listopada 1898 r. we wsi Bratucice koło Okulic, powiat Bochnia.

Zmarł: 24 grudnia 1946 r. (według oficjalnej wersji), w więzieniu Butyrki.


Promocje:

Generał brygady.: 22 maja 1940 r.
Pułkownik.: 1 lipca 1940 r.
Podpułkownik.: 19 marca 1936 r.
Major.: 18 lutego 1928 r.
Kapitan dypl. 1 listopada 1925 r.
Podchorąży.: listopad 1918 r.
Sierżant.: październik 1916 r.
Kapral.: lato 1916 r.

Funkcje:

Wstępuje do Legionów Polskich (jako uczeń w wieku 17 lat).:sierpień 1914 r.
Zwolniony ze względu na zły stan zdrowia.: wrzesień 1914 r.
Wstępuje do Legionów ponownie.: październik 1915 r.
Służba w 3 pp. II Brygady Legionów.: październik 1915 - ??
Uczestnik kursu oficerskiego w Zegrzu.: 1917 r.
Pobyt w austriackiej szkole oficerskiej w Koszycach.: styczeń - marzec 1918 r.
Służba w 4 pp. Legionów.: przełom 1918 i 1919 r.
Pobyt w szpitalu z powodu odniesionych ran.: luty - maj 1919 r.
Dowódca plutonu, 5 kompanii w 4 pp. Legionów.: maj - lipiec 1919 r.
Ponowny pobyt w szpitalu.: lipiec - sierpień 1919 r.
Dowódca 5 kompanii.: sierpień 1919 r.
Pełniący obowiązki dowódcy 4 pp. Legionów.: ?? - ??
Edukacja w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie.: 1923 - 1925 r.
Kierownik referatu mobilizacyjnego w sztabie Dowództwa Okręgu Korpusu III w Grodnie.: 1 listopada 1925 - luty 1928 r.
Pełniący obowiązki szefa Oddziału Ogólnego w sztabie Dowództwa Okręgu Korpusu III.: luty 1928 - 1929 r.
Kierownik Okręgowego Urzędu Przysposobienia Wojskowego.: 1929 - kwiecień 1930 r.
Dowódca batalionu 75 pp..: kwiecień 1930 - czerwiec 1931 r.
Wykładowca taktyki broni połączonych w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.: czerwiec 1931 - marzec 1934 r.
Szef sztabu 13 DP.: marzec 1934 - wrzesień 1935 r.
Oficer Sztabu Głównego Wojska Polskiego.: od września 1935 r.
Szef Wydziału "Wschód" Oddziału III Sztabu Głównego.: 1936 - kwiecień 1939 r.
Szef Wydziału Sytuacyjnego i zastępca szefa (gen. Stanisław Kopański) Oddziału III Sztabu Głównego.: kwiecień 1939 - wrzesień 1939 r.
Oficer operacyjny ekspozytury Kwatery Głównej Naczelnego Wodza (oficer łącznikowy Sztabu Naczelnego Wodza przy armii "Warszawa").: 6 września 1939 - wrzesień 1939 r.
Szef sztabu odcinka Warszawa - Zachód.: 10 - 18 września 1939 r.
Dowódca zgrupowania na Woli.: 18 września 1939 - ??
Wstępuje do SZP.: 28 września 1939 r.
Dowódca wojewódzki SZP w Łodzi.: październik 1939 - styczeń 1940 r.
Komendant Okręgu Łódź ZWZ.: styczeń - wrzesień 1940 r.
Inspektor Komendy Głównej ZWZ.: wrzesień - październik 1940 r.
Komendant okupacji radzieckiej ZWZ (Obszary: nr 2 - Białystok i nr 3 Lwów).: październik 1940 - 21/22 stycznia 1941 roku, (aresztowany przez NKWD).
W niewoli sowieckiej (więzień Łubianki).: 22 stycznia 1941 - 12 sierpnia 1941 r.
Szef sztabu Armii Polskiej gen. Andersa.: sierpień 1941 - kwiecień 1942 r.
Dowódca 7 DP na Bliskim Wschodzie.: kwiecień 1942 - czerwiec 1943 r.
Odwołany do dyspozycji Naczelnego Wodza.: czerwiec 1943 r.
Przydział do Oddziału VI Sztabu Naczelnego Wodza.: październik 1943 r.
Komendant bazy nr 10 "Impudent" w Ostuni koło Bari we Włoszech.: październik 1943 r.
Zrzucony do Polski, jako "cichociemny".: w nocy z 21 na 22 maja 1944 r. koło Wierzbna.
Szef Operacji i I zastępca Szefa Sztabu Komendy Głównej AK.: 3 czerwca 1944 - ??.
Dowódca organizacji "Nie".: 27 lipca 1944 - 27 marca 1945 r.
Pełniący obowiązki szefa sztabu Komendy Głównej AK .: 6 września 1944 - ??
Dowódca Armii Krajowej.: faktycznie od 2 października, formalnie zaś od 21 grudnia 1944 - 19 stycznia 1945 r.
Aresztowany przez NKWD.: 27 marca 1945 r.

Opinie:

Notatki:

Syn Błażeja Okulickiego (pierwotne nazwisko Kicka) i Anny z domu Korcyl.
Okulicki urodził się w rodzinie chłopskiej, osiadłej na 8 hektarach ziemi.
Szkołę powszechną ukończył nie bez trudności w Okulicach. Od 1909 r. uczęszczał do gimnazjum w Bochni. Do momentu wybuchu Pierwszej Wojny Światowej zdołał ukończyć pięć klas.
Od maja 1913 r. należał do Związku Strzeleckiego w Bochni.
W roku 1919 uzyskał świadectwo dojrzałości, jako ekstern w Gimnazjum w Bochni.
Żołnierz II Brygady Legionów walczył m. in. pod Rarańczą i Kostiuchnówką.

W 1917 r., po tzw. kryzysie przysięgowym, jako poddany austriacki został wcielony do armii cesarskiej, z której jednak w sierpniu 1918 r. zdezerterował, następnie wrócił do Bochni i udał się do Krakowa. Tam wstąpił niebawem do Polskiej Organizacji Wojskowej i 31 października 1918 r., brał udział w rozbrajaniu żołnierzy austriackich pod komendą płk Bolesława Roji.
W listopadzie 1918 r. sformował w Bochni, pluton złożony z uczniów gimnazjum, członków POW, który wcielono następnie do 4 pp. Legionów. Skierowany do walki z Ukraińcami w rejonie Przemyśla i Lwowa.
Ranny w lutym 1919 r., do maja przebywał w szpitalu, potem wrócił do swojego 4 pp.
Później, po reorganizacji pułku walczył z bolszewikami, m. in.: w rejonie Wołkowyska, pod Lidą, Wołożynem, Bogdanowem i Mołodecznem.

Od 1 listopada 1925 r. w randze kapitana dyplomowanego podjął służbę jako oficer sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu III w Grodnie. Odtąd poświęcił się wyłącznie karierze wojskowej i przeszedł kolejne szczeble szkolenia sztabowego.

W nocy z 31 sierpnia na 1 września 1939 r., jako oficer służbowy pełnił dyżur w Sztabie Głównym w zastępstwie chorego płk Józefa Jaklicza - szefa Sztabu Głównego. To on właśnie przyjmował napływające zewsząd od poszczególnych oficerów odcinkowych, meldunki o rozpoczęciu działań wojennych. Okulicki pozostał w Warszawie po opuszczeniu stolicy przez Sztab Naczelnego Wodza.

18 września dowodził natarciem mającym na celu udzielenie pomocy przebijającym się do stolicy żołnierzom amii "Poznań" i "Pomorze".
Rezultat wojny był jednak nieubłagany. Okulicki, jak wielu innych oficerów, którzy nie poszli do niewoli niemieckiej lub sowieckiej, nie pogodził się z przegraną i postanowił kontynuować walkę w podziemiu. Znalazł się w grupie kilkunastu oficerów organizujących pod dowództwem gen. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego, Służbę Zwycięstwu Polski, jeszcze w oblężonej Warszawie.

W październiku 1939 r. Okulicki uzyskał pełnomocnictwa dowódcy SZP na obszarze województwa i miasta Łodzi. Tamże zameldowany był na ul. Kilińskiego 117. Od stycznia 1940 komendant Okręgu ZWZ. Używał w tym czasie pseudonimów: "Jan", "Kula", "Leopold", "Miller", "Pan Jan". W marcu tego roku zawiózł do Gałek Krzczonowskich rozkaz Roweckiego nakazujący mjr Henrykowi Dobrzańskiemu "Hubalowi" rozwiązanie jego oddziału i przejście do konspiracji. W związku z wpadką, jaka dotknęła jego kwaterę przy ul. Kilińskiego 117 w Łodzi i rozległymi aresztowaniami wśród współpracowników, został odwołany ze stanowiska i przeszedł na funkcję inspektora Komendy Głównej ZWZ w Warszawie.

Rychło przypadło mu trudne i niebezpieczne zadanie,. W październiku 1940 r. został mianowany komendantem okręgów wschodnich (Obszar nr 2 - Białystok i nr 3 - Lwów), znajdujących się pod administracją sowiecką, stosującą bezwzględny terror wobec polskich sił niepodległościowych. Nowe zadania Okulickiego brzmiały niemal jak zapowiedź osobistego dramatu. Przerzut kurierów przez silnie kontrolowaną granicę między Generalną Gubernią a ZSRR był niezwykle utrudniony. Mnożyły się niepowodzenia, ludzie ginęli bez śladu. Rok 1940 znamionowały także liczne akcje represyjne wobec ludności polskiej po obu stronach rozbiorowej granicy byłej II Rzeczypospolitej. Polskie ugrupowania konspiracyjne na obszarach okupowanych przez władze sowieckie bardzo szybko znalazły się w potrzasku NKWD.
Rowecki był dobrze poinformowany o tym, że poprzednicy Okulickiego wpadli szybko w ręce NKWD (m. in. Tokarzewski) a ich losy pozostają nieznane. Wysyłając kolejnego dowódcę, podobno "dobrze zorientowanego w stosunkach rosyjskich", miał nadzieję jednak, że zła passa już minęła, a praca podziemna we Lwowie zostanie rozwinięta na właściwym poziomie, zwłaszcza na odcinku rozbudowy służby wywiadowczej.
Okulicki mając przeciw sobie siatkę NKWD a także i gestapo, nie zdołał oczywiście uniknąć wpadki. Został odprawiony z Warszawy do Lwowa 23 października 1940 r. i dotarł tam 2 listopada pod nazwiskiem Jana Mrówki, z zawodu serowara. Zgodnie z procedurą nawiązał on kontakt z miejscową siatką ZWZ, w tym z "Kornelem" - mjrem kawalerii Emilem Macielińskim, który od pewnego czasu pracował "pod opieką" NKWD". Wydarzenia potoczyły się szybko. W nocy z 21 na 22 stycznia 1941 r. Mrówka został "zdjęty" w lokalu przy ul. Zadwórzańskiej 117. NKWD nie miało żadnych złudzeń, co do tego, kogo udało się im schwytać. Dalszy scenariusz był rutynowy. Wywózka do więzienia na Łubiance w Moskwie w celu "dokładnego zbadania". Ponieważ Okulicki odmówił pokierowania lwowską konspiracją pod "opieką" NKWD, został poddany żmudnemu śledztwu, obliczonemu już nie tyle na "wypranie mózgu", co całkowite złamanie ducha i woli oporu.

Sytuacja ta diametralnie zmieniła się po podpisaniu układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 r., kiedy to Polski Rząd Emigracyjny stał się sojusznikiem Stalina, a dawne umowy niemiecko-sowieckie dotyczące Polski zostały uchylone.
Wycieńczony fizycznie i psychicznie generał rzucił się w wir pracy organizacyjnej przy tworzeniu Armii Polskiej w ZSRR. Uczestniczył m.in. w dwóch rozmowach gen. Andersa z Józefem Stalinem (4 grudnia 1941 i 18 marca 1942 r.)
Szef sztabu przy Władysławie Andersie, a następnie dowódca 7 DP (zapasowej), formowanej w Kerminie w Uzbekistanie. W znanych na ogół okolicznościach podążył u boku gen. Andresa przez Bliski Wschód do Włoch. Był oficerem w dyspozycji Naczelnego Wodza, co niekiedy oznaczało przymusową bezczynność, a ta była sprzeczna z jego naturą i temperamentem. Złożył, więc podanie o skierowanie do pracy konspiracyjnej w Kraju. Prośbę rozpatrzono pozytywnie, zwłaszcza, że Okulicki miał wysokie notowania u Sosnkowskiego, który chciał mieć zaufanych ludzi w Polsce. "Niedźwiadek" przeszedł przyśpieszone Szkolenie spadochronowe i jako członek elitarnego grona "cichociemnych" został skierowany do bazy lotniczej w Brindisi w oczekiwaniu na start do kraju. Został zrzucony w nocy z 21 na 22 maja 1944 r. koło Wierzbna.

Podczas prac nad planem "Burza" i organizacją "Nie", w trakcie poufnej narady dowódców AK, szefa sztabu i jego zastępcy do spraw operacyjnych podjęto decyzję, że gdyby dotychczasowe dowództwo nie mogło z jakichś względów pełnić swych funkcji, to na czele Armii Krajowej stanie gen. bryg Leopold Okulicki. Ustalono, że jako nowy dowódca AK będzie używał pseudonimu "Niedźwiadek". Jeszcze przed rozpoczęciem "Burzy" w Warszawie miał on wydzielić się z KG AK z minimalnym zespołem sztabowym, zakonspirować się w mieście i starać się w sposób jak najbardziej ukryty utrzymywać łączność z Komendantem Głównym albo szefem okręgu Warszawa i szefem sztabu KG AK.
Zasadnicza odprawa z gen. Okulickim, ustalająca całość ewentualnego przejęcia przez niego dowodzenia, miała miejsce 29 lipca 1944 r. i po tym terminie nie brał on już udziału w pracach dowództwa AK aż do 6 września 1944 r. Tym samym usankcjonowano rozwój wydarzeń, gdyby gen. Bór-Komorowski zginął albo poszedł do niewoli. To właśnie Okulicki był upoważniony do tego, żeby po wycofaniu się z Warszawy przejąć dowodzenie nad AK i "wejść w prawa i obowiązki" jej Komendanta Głównego.
Po ciężkim zranieniu Pełczyńskiego (4 września) i krótkim okresie pełnienia jego funkcji przez płk Szostaka, Okulicki został mianowany 6 września, p.o. szefa sztabu KG AK.

W momencie kapitulacji powstańczej Warszawy wydostał się ze stolicy przez obóz przejściowy w Pruszkowie. Jako następca gen. Komorowskiego, udał się do Częstochowy, by podjąć kroki mające na celu odbudowanie KG AK. Jego kandydatura na Komendanta Głównego długo czekała na potwierdzenie, bowiem została przyjęta dopiero 21 grudnia 1944 roku.
Swój ostatni rozkaz wyda w niespełna miesiąc później tj. 19 stycznia 1945 r., którym rozwiązał formalnie Armię Krajową. Sam objął dowództwo nad tajną organizacją "NIEpodlegość", która miała za zadanie zachować kadry akowskie.
27 marca 1945 r. wraz z innymi członkami kierownictwa Polski Podziemnej, otrzymał zaproszenie na rozmowy z przedstawicielami ZSRR. Został aresztowany w Pruszkowie, przewieziony do Moskwy i tam osadzony przez Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego ZSRR w tzw. "procesie szesnastu". Skazano go na 10 lat więzienia. Wyroku nie odbył, ponieważ został zamordowany w więzieniu Butyrki w Moskwie już w Wigilię Bożego Narodzenia 1946 roku.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari IV klasy.: 29 września 1939 r.
Virtuti Militari V klasy.: 1920 r.
Order Orła Białego,
Krzyż Niepodległości.: 1932 r.
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami,
Krzyż Walecznych (czterokrotnie).:
   pierwszy raz - 1921,
   drugi i trzeci - 1922,
   po raz czwarty - 27 września 1944 r.




powrót.


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion