Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
PACAK, Zdzisław Józef.



PACAK, Zdzisław Józef.

Podpułkownik służby stałej piechoty.



Pseudonimy: „ Andrzej”, „Jarema”, „Mandaryn” vel Pacak-Kuźmirski vel Kuźmirski – Pacak vel Kuźmiński vel Andrzej Kuźmirski.

Urodzony: 6 stycznia 1910 r., Bybło, pow. Rohatyń, woj. stanisławowskie.

Zmarł: 27 stycznia 1981 r., w Krakowie.


Promocje:

Podpułkownik.:
Major.:
Kapitan.: 1944 r.
Porucznik.: 1 stycznia 1936 r.
Podporucznik.: 15 sierpnia 1933 r.

Funkcje:

Służba wojskowa w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie.: 1930 - 1933 r.
Dowódca plutonu w 40 Pułku Piechoty "Dzieci Lwowskich" (Lwów).: sierpień 1933 - ??
Dowódca 8 Kompanii III Batalionu 40 Pułku Piechoty "Dzieci Lwowskich" (Lwów).: ?? - wrzesień 1939 r.
Zastępca dowódcy i szef operacyjny Organizacji Specjalnych Akcji Bojowych "Osa" KG AK.: maj - listopad 1942 r.
Zastępca dowódcy Oddziału Specjalnych Akcji "Kosa 30".: listopad 1942 - luty 1943 r.
Dowódca Oddziału Specjalnego (OS) "Sęk"/"Andrzej".: luty - maj 1943 r.
Komendant Inspektoratu Rejonowego Stryj, Okręg Stanisławów AK.: wrzesień 1943 - połowa marca 1945 r.

Opinie:

Notatki:

Syn Marcelego (technika budowlanego) i Ludwiki z domu Wierzbickiej. W latach 1922-1930 uczęszczał do gimnazjum w Rohatynie, gdzie uzyskał maturę. W latach 1930-1933 odbywał służbę w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie.
15 sierpnia 1933 r., otrzymał awans do stopnia podporucznika służby stałej piechoty z przydziałem do 40 pp. we Lwowie na stanowisko dowódcy plutonu.
1 stycznia 1936 r., został awansowany do stopnia porucznika służby stałej piechoty.

W Wojnie Obronnej 1939 r., był dowódcą 8 Kompanii III baonu 40 pp. Uczestnik obrony Warszawy na Woli.
Od 9 września 1939 r., brał udział w odparciu pierwszego uderzenia niemieckiej 4 Dyw. Panc. W czasie walki na jego rozkaz rozlano terpentynę, która w czasie ataku niemieckich czołgów została podpalona. W wyniku bohaterskiej walki zniszczono 13 czołgów (25 uszkodzono) oraz 20 innych pojazdów wroga (w większości ciężarówki do przewozu piechoty).
26 września 1939 r., dowodził udanym atakiem na parowozownię na Czystym. Odznaczony za okazane męstwo przez gen. Rómmla Virtuti Militari V klasy.

Po kapitulacji Warszawy (28 września 1939 r.) znalazł się w niewoli niemieckiej. Przebywał w Oflagu w Woldenbergu (Dobiegniew), gdzie był jedną z czołowych postaci tamtejszej konspiracji oraz organizatorem wielu ucieczek.
Pierwszą próbę ucieczki podjął już 17 sierpnia 1940 r., niestety próba ta nie powiodła się. Na moment wyrwania się z niewoli musiał czekać jeszcze ponad półtora roku, ponieważ dopiero w nocy z 19 na 20 marca 1942 r., udało mu się zbiec.
Za tę działalność i ucieczkę był wnioskowany o odznaczenie orderem Virtuti Militari IV klasy, co zostało zatwierdzone przez MON dopiero 13 kwietnia 1967 r.

Po dotarciu do Warszawy wstąpił w szeregi Armii Krajowej. Do listopada 1942 r., był zastępcą dowódcy i szefem operacyjnym powstałej w maju 1942 r., Organizacji Specjalnych Akcji Bojowych „Osa”, potem po jej wcieleniu do Kedywu KG AK, do lutego 1943 r., zastępcą dowódcy „Kosy 30”.
Od lutego/marca 1943 r., pełnił funkcję dowódcy Oddziału Specjalnego "Sęk"/"Andrzej" (późniejszego OS "Pola"), który wraz OS "Jerzy" znajdował się w tym czasie pod wspólnym dowództwem kpt. Mieczysława Kurkowskiego. W 1942 r., należał także do zespołu kierującego przygotowaniami do nieudanego zamachu na gubernatora Hansa Franka w Krakowie.

We wrześniu 1943 został przeniesiony na teren Okręgu AK Stanisławów, gdzie objął funkcję Komendanta Inspektoratu Rejonowego Stryj AK. W lipcu 1944 r., został przedstawiony do awansu na stopień kapitana. Położył duże zasługi w organizacji Inspektoratu i samoobrony na tym terenie.
Przewidywany na dowódcę odtwarzanego w AK 53 pp. Po wejściu wojsk sowieckich na teren podległego mu inspektoratu pozostał w konspiracji antykomunistycznej. Poszukiwany przez NKWD zmieniał często kwatery. Pracą konspiracyjną kierował do połowy marca 1945 r.
Zdekonspirowany i wydany NKWD przez byłego żołnierza AK Czesława Rutkowskiego. Aresztowany około połowy marca 1945 r. 25 maja został przewieziony do Moskwy i osadzony a więzieniu na Łubiance, potem w Butyrkach. W wyniku rozmów przeprowadzonych z nim przez oficerów NKWD wyraził zgodę na złożenie zeznań ułożonych przez radzieckie służby.

Zeznawał jako świadek na procesie gen. Okulickiego. W połowie 1946 r., został zwolniony i powrócił do Polski. 20 lipca 1947 r., zamieszkał w Krakowie.W okresie od listopada 1947 do listopada 1948 r., studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wstąpił do PPS. Pracował jako urzędnik w krakowskim Urzędzie Zielarskim, a następnie był kierownikiem Spółdzielni Zootechnicznej.
8 sierpnia 1950 r., został zatrzymany przez funkcjonariuszy WUBP Katowice pod zarzutem próby nielegalnego przekroczenia granicy z Czechosłowacją oraz pod zarzutem działalności w nielegalnej organizacji konspiracyjnej „Komitet Wolnych Polaków”.
Aresztowany przez Wojskową Prokuraturę Rejonową w Katowicach. Więziony w areszcie WUBP Katowice, gdzie prowadzono wobec niego śledztwo. Wyrokiem WSR Katowice z dnia 20 lipca 1951 r., został skazany na 10 lat więzienia.

Początkowo był więziony w ZK Katowice, później został przeniesiony do zakładu w Strzelcach Opolskich, a następnie przetransportowany do Centralnego Więzienia Karnego we Wronkach i tu osadzony w dniu 8 października 1955 r. W dniu 30 maja 1956 r., został z kolei przetransportowany do ZK Racibórz. Na podstawie amnestii z 27 kwietnia 1956 r., dotychczasową karę 10 lat złagodzono mu do 6 lat więzienia. Zwolniony z więzienia w dniu 8 sierpnia 1956 r.
Mieszkał w Krakowie. Po 1956 r., działał aktywnie w ZBOWiD. Zorganizował Klub Woldenberczyków w Krakowie. Opiekował się grobami zmarłych kolegów. Był autorem artykułów wspomnieniowych o obronie Warszawy i książki Reduta 56.

Zmarł w Krakowie 27 stycznia 1981. Pochowany na kwaterze wojskowej cmentarza Rakowickiego w Krakowie. W kwietniu 2005 r., nazwę płk. Zdzisława Kuźmirskiego-Pacaka nadano skwerowi znajdującemu się w rejonie ulic Wolskiej i Kasprzaka na warszawskiej Woli.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari IV klasy.
Virtuti Militari V klasy.
Krzyż Walecznych.




powrót do spisu treści


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion