Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
SPYCHALSKI, Józef.

SPYCHALSKI, Józef

Pułkownik służby stałej piechoty, Cichociemny.



Pseudonimy: „Czarny”, „Gruda”, „Grudzień”, „Jurand”, „Lawina”, „Luty”, „Socha”, „Soroka”, „Stryjek”, „Szary”, „Ścibor”, „Taran”, „Włast”, vel Józef Jurand , vel Józef Dzierżyński, vel Jan Redowski,vel Maciej Samura, vel Józef Szymański, vel Józef Szymborski.

Urodzony: 19 marca 1898 r., w Łodzi.

Zmarł: sierpień 1944 r., KL Sachsenhausen.


Promocje:

Pułkownik.: 6 marca 1942 r.
Podpułkownik.: 31 lipca 1940 r.
Major.: 5 luty 1934 r., ze starszeństwem od 1 stycznia 1934 r.
Kapitan.: 3 maja 1926 r., ze starszeństwem od 1 lipca 1925 r.
Porucznik.: ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r.
Podporucznik.: 21 marca 1919 r.

Funkcje:

Działalność w Polskiej Organizacji Wojskowej.: 1915 - 1918 r.
Elew Szkoły Podoficerskiej POW.: ?? - ??
Dowódca kompanii POW w powiecie sieradzkim.: 1916 r.
Dowódca kursów dla członków POW w Kuźnicy Błońskiej.: 1917 - 1918 r.
Zastępca komendanta Obwodu Sieradz POW.: ?? - ??
Komendant Obwodu Sieradz POW.: początek 1918 r.
Elew Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie.: 3 stycznia - 21 marca 1919 r.
Służba w 28 Pułku Piechoty (Łódź).: 1919 - grudzień 1920 r.
Dowódca plutonu w I Batalionie 28 Pułku Piechoty (Łódź).: ?? - ??
Uczestnik kursu dowódców kompanii w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia Armii w Rembertowie.: grudzień 1920 - kwiecień 1921 r.
Służba w 28 Pułku Piechoty (Łódź).: kwiecień 1921 - 1923 r.
Dowódca plutonu w 70 Pułku Piechoty (Pleszew).: 1923 - ??
Instruktor w Szkole Podoficerskiej w Chełmnie.: ?? - ??
Instruktor w 6 Kompanii Szkolnej w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowii Mazowieckiej - Komorowie.: 1 września 1927 - 1928 r.
Oficer wychowawca 5 Kompanii Szkolnej w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowii Mazowieckiej - Komorowie.: 1928 - wrzesień 1929 r.
Komendant Obwodowy Przysposobienia Wojskowego przy 57 Pułku Piechoty (Poznań).: 1929 - 1933 r.
Dowódca batalionu w 57 Pułku Piechoty.: marzec - listopad 1934 r.
Wykładowca taktyki piechoty w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.: jesień 1934 - 1935 r.
Dowódca I Batalionu w 55 Pułku Piechoty (Leszno).: 1935 - ??
Dowódca Batalionu Stołecznego w Warszawie.: 8 marca - 28 września 1939 r.
Zaprzysiężony w szeregi Służby Zwycięstwu Polski.: październik 1939 r.
Dowódca Wojewódzki SZP w Lublinie.: 10 października 1939 - styczeń 1940 r.
Komendant Okręgu Lublin ZWZ.: styczeń - lipiec 1940 r.
Przeniesiony do Komendy Głównej ZWZ.: lipiec 1940 r.
Komendant Obszaru II Białystok ZWZ.: koniec sierpnia - 12 listopada 1940 r. (aresztowany).
Służba w Armii Polskiej w ZSRR.: sierpień 1941 - ??
Przybył drogą lotniczą do Wielkiej Brytanii.: 6 stycznia 1942 r.
W dyspozycji Sztabu Naczelnego Wodza.: styczeń - kwiecień 1942 r.
Uczestnik szkolenia spadochronowego.: ?? - ??
Oficer łącznikowy gen. Władysława Sikorskiego do gen. Stefana Roweckiego.: ?? - ??
Skoczył do Polski.: 30/31 marca 1942 r.
Inspektor Komendy Głównej AK.: maj - listopad 1942 r.
Komendant Okręgu Kraków AK.: listopad 1942 - 24 marca 1944 r. (aresztowany).


Opinie:

Notatki:

Syn Józefa (majstra mechanika) i Franciszki z domu Liśkiewicz. W 1914 r., ukończył Miejską Szkołę w Łodzi w zakresie 6 klas gimnazjalnych. Świadectwo dojrzałości uzyskał w 1916, w Gimnazjum im. St. Staszica w Warszawie. W 1915 r., zaangażował się w działalność niepodległościową w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Ukończył szkołę podoficerską POW.
W końcu 1916 r., działał na terenie powiatu sieradzkiego, gdzie zajmował się tworzeniem oddziałów POW. Zorganizował kilka plutonów, z których utworzono kompanię, nad którą objął dowodzenie. Na przełomie 1917/1918 prowadził w Kuźnicy Błońskiej kurs dla członków POW. Pod pseudonimem „Szary” został mianowany zastępcą komendanta Obwodu Sieradzkiego POW. Na początku 1918 r., objął kierownictwo tego obwodu.

Jesienią 1918 r., na rozkaz Komendy Okręgu POW, ścięto w rejonie Sieradza co dziesiąty słup telefoniczny, co spowodowało panikę wśród Niemców. Uniknął aresztowania, ukrywając się na terenie Kalisza. Po powrocie do Sieradza, w dniu 10 listopada 1918 r., brał udział w rozmowach z załogą niemieckiego garnizonu w Sieradzu, który ostatecznie 11 listopada złożył broń. Przejęte zostały wówczas urzędy i więzienie. Spychalski obsadził członkami POW stację kolejową, gdzie w nocy doszło do walki z Niemcami.
Uczestniczył czynnie w tworzeniu polskiej administracji. Skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie (klasa „L”), gdzie uczył się w okresie od 3 stycznia do 21 marca 1919 r.
21 marca został awansowany do stopnia podporucznika służby stałej piechoty. Przydzielony do 28 pp. w Łodzi na stanowisko dowódcy plutonu w I Batalionie. Walczył na froncie wojny polsko-bolszewickiej. W latach 1919-1920 służył w szeregach 28 pp., w składzie 10 DP m. in. na froncie białorusko-litewskim, na przedpolach Warszawy pod Radzyminem, potem na Wołyniu.

W okresie od grudnia 1920 do kwietnia 1921 r., przebywał na kursie dowódców kompanii w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia Armii w Rembertowie. Zweryfikowany po wojnie w stopniu porucznika służby stałej piechoty ze starszeństwem od 1 czerwca 1919. W latach 1921 - 1923 nadal służył w 28 pp. na różnych stanowiskach. W końcu 1923 r., został przeniesiony z 28 pp. do 70 pp. w Pleszewie, gdzie dowodził plutonem, potem był instruktorem w Szkole Podoficerskiej w Chełmnie.
3 maja 1926 r., został awansowany do stopnia kapitana służby stałej piechoty ze starszeństwem od 1 lipca 1925 r. Przeniesiony do Kadry Oficerów Piechoty, w okresie od 1 września 1927 do września 1929 r., w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej - Komorowie, gdzie w latach 1927 - 1928 był instruktorem w 6 kompanii szkolnej, a w latach 1928 - 1929 oficerem wychowawcą w 5 kompanii szkolnej. W latach 1929 - 1933 pełnił funkcję Komendanta Obwodowego Przysposobienia Wojskowego w 57 pp. w Poznaniu.

5 lutego 1934 r., został awansowany do stopnia majora służby stałej piechoty ze starszeństwem od 1 stycznia 1934 r. W okresie od marca do listopada 1934 r., dowodził batalionem w 57 pp. Przeniesiony jesienią 1934 r., z 57 pp do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie, na stanowisko wykładowcy taktyki piechoty na kursach unifikacyjnych. W 1935 r., został przeniesiony na stanowisko dowódcy I Batalionu w 55 pp. w Lesznie. 8 kwietnia 1939 r., mianowany dowódcą Batalionu Stołecznego w Warszawie.
Funkcję objął w dniu 1 maja 1939 r. W Wojnie Obronnej 1939 r., walczył na czele swojego batalionu w obronie Warszawy. Po kapitulacji stolicy nie poszedł do niewoli. Zaprzysiężony do konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski. 10 października 1939 r., zgodnie z rozkazem Dowódcy Głównego SZP (gen. Tokarzewski) udał się do Lublina z zadaniem zorganizowania tam Dowództwa Wojewódzkiego SZP oraz struktur terenowych. Położył duże zasługi w rozwój organizacji niepodległościowej SZP/ZWZ na tym terenie.

Po wykonaniu tych zadań dowodził Okręgiem Lubelskim SZP-ZWZ do lipca 1940 r. Przeniesiony następnie do Komendy Głównej ZWZ w Warszawie. Z dniem 31 lipca 1940 r., mianowano go podpułkownikiem służby stałej piechoty. W końcu sierpnia 1940 r., został wyznaczony na organizatora i Komendanta Obszaru II ZWZ - Białystok. Po zorganizowaniu ekipy, w dniu 20 października 1940 r., razem z rtm. Janem Szlaskim (Janem Szulcem), kpt. Władysławem Liniarskim i starszym sierżantem K. Gumowskim dotarł szlakiem przerzutowym przez Ostrów Mazowiecki, Zakrzew, Zambrów do wsi Dąb Wielki, w rejonie Kołak Kościelnych do miejsca postoju, ówczesnego p.o. Komendanta Okręgu ZWZ Białystok - ppor. Antoniego Iglewskiego „Nieczui”.
Po wstępnej inspekcji terenu wysłał do KG ZWZ meldunek o sytuacji na tym terenie. Aresztowany przez NKWD w dniu 12 listopada 1940 r., podczas przeprowadzania inspekcji, razem z "Nieczują", we wsi Morusy koło Tykocina, gdzie spędzali nocleg na kwaterze konspiracyjnej. Przewieziony do siedziby NKWD w Białymstoku potem do Mińska, gdzie go osadzono w miejscowym więzieniu. Po licznych przesłuchaniach przewieziony do więzienia na Łubiance w Moskwie, gdzie wymuszano na nim spisanie swej działalności.

Na początku czerwca 1941 r., stanął przed Kolegium Wojskowym Sądu Najwyższego ZSRR pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Niemiec oraz organizowania organizacji podziemnej i prowadzenia działalności dywersyjno-sabotażowej. Od zarzutu szpiegostwa został uwolniony,jednak drugi i trzeci zarzut wystarczył do orzeczenia kary śmierci. Taki sam wyrok otrzymał Antoni Iglewski.
Zmuszony do napisania podania o ułaskawienie. Po nalocie samolotów niemieckich na Moskwę, w końcu sierpnia 1941 r., został zwolniony z więzienia. Następnie służył w Armii Polskiej w ZSRR. 6 stycznia 1942 r., przybył drogą lotniczą do Wlk. Brytanii. Do kwietnia 1942 r., pozostał w dyspozycji sztabu Naczelnego Wodza. 6 marca 1942 r., otrzymał awans do stopnia pułkownika służby stałej piechoty. Dążył do powrotu do kraju. Przeszedł przeszkolenie na kursie spadochronowym. Gen. Władysław Sikorski osobiście odprawił go do kraju jako swego oficera łącznikowego do gen. Stefana Roweckiego Komendanta Głównego AK z poleceniem osobistego przekazania instrukcji tajnej dla "Grota".

W nocy z 30 na 31 marca 1942 odbył skok na teren placówki odbiorczej „Błoto” pod Podstolicami, w rejonie Tłuszcza. Po dotarciu do Warszawy przebywał na aklimatyzacji w Warszawie, potem w Milanówku, gdzie leczył rany odniesione podczas skoku. Do listopada 1942 r., pozostawał w dyspozycji Komendanta Głównego AK, jako Inspektor Komendy Głównej. Z dniem 1 listopada 1942 r., (formalnie 1 września 1942 r.) mianowany Komendantem Okręgu AK Kraków, którym kierował do aresztowania, które miało miejsce w Krakowie, w dniu 24 marca 1944 r.
Oficjalnie był zatrudniony jako buchalter w Hurtowni Farb i Chemikalia „Farbowa” przy ul. Długiej w Krakowie, prowadzonej przez F. Ponickiego, który w 1952 r., został oskarżony o jego zadenuncjowanie. Więziony w siedzibie gestapo, potem na Montelupich. Próba jego zbrojnego uwolnienia nie doszła do skutku. Podobno, w dniu 27 lipca 1944 r., został wywieziony do obozu w Gross Rosen, potem przebywał w obozie w Sachsenhausen, gdzie został zamordowany w sierpniu 1944 r., tuż po wybuchu Powstania Warszawskiego.

Żonaty od 1927 r., z Eleonorą z Olszewskich (1900-1989) dziennikarką, więzioną w latach 1950-1954 przez UB. Miał syna Jędrzeja (ur. 14 VII 1927 w Jarocinie, zm. 10 V 1984 w Warszawie, inżyniera), córkę Agnieszkę (ur. 02 IX 1931 r., w Poznaniu) śpiewaczkę operową. Był bratem Mariana Spychalskiego, jednego z dowódców Gwardii/Armii Ludowej oraz marszałka Ludowego Wojska Polskiego.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari IV klasy, nr 00069,
Virtuti Militari V klasy, nr 4967,
Krzyż Walecznych,
Krzyż Niepodległości z Mieczami,
Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami.




powrót.


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion