Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
ZAJĄCZKOWSKI, Zdzisław Aleksander.


ZAJĄCZKOWSKI Zdzisław Aleksander

Pułkownik służby stałej piechoty



Pseudonimy: „Cieślak”, „Grzywa”, „Ksawery”, „Orzech” vel Zdzisław Lesiński.

Urodzony: 20 marca 1894 r., w Krakowie.

Zmarł: 23 listopada 1974 r. w Krakowie.


Promocje:

Pułkownik.: 19 marca 1939 r.
Podpułkownik.: 1 stycznia 1930 r.
Major.: 15 sierpnia 1924 r.
Kapitan.: ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r.
Porucznik.: 1 maja 1920 r.
Podporucznik.: 1918 r.

Funkcje:

Członek Polskich Drużyn Strzeleckich.: początek - sierpień 1914 r.
Służba w 5 Pułku Piechoty I Brygady Legionów Polskich.: sierpień 1914 - lipiec 1917 r.
Słuchacz kursu oficerskiego w 5 Pułku Piechoty Legionów.: ?? - połowa 1917 r.
Wcielony do armii austriackiej.: wrzesień 1917 r.
Służba w 95 Pułku Piechoty Armii Austriackiej.: wrzesień 1917 - ??
Służba w 35 Pułku Piechoty Armii Austriackiej.: ?? - maj 1918 r.
Instruktor w Milicji Ludowej PPS.: 1918 r.
Wstąpił w szeregi Wojska Polskiego.: styczeń 1919 r.
Dowódca plutonu w 5 Pułku Piechoty Legionów.: styczeń 1919 - 20 kwietnia 1920 r.
Dowódca kompanii w 5 Pułku Piechoty Legionów.: 20 kwietnia 1920 - ??
Uczestnik kursu doszkalającego dla młodszych oficerów.: 1921 r.
Dowódca Batalionu Sztabowego 5 Pułku Piechoty Legionów.: czerwiec 1921 - październik 1922 r.
Dowódca II Batalionu 5 Pułku Piechoty Legionów.: październik 1922 - styczeń 1923 r.
Dowódca Grupy "Izabelin".: styczeń - marzec 1923 r.
Dowódca II Batalionu 5 Pułku Piechoty Legionów.: marzec 1923 - luty 1924 r.
Dowódca kompanii w II Batalionie 5 Pułku Piechoty Legionów.: luty - lipiec 1924 r.
Oficer w Inspektoracie Armii nr I (Wilno).: lipiec 1924 - maj 1925 r.
Dowódca II Batalionu 5 Pułku Piechoty Legionów.: maj 1925 - listopad 1926 r.
Kwatermistrz 5 Pułku Piechoty Legionów.: listopad 1926 - styczeń 1930 r.
Zastępca dowódcy 7 Pułku Piechoty Legionów (Chełm).: styczeń 1930 - ??
Uczestnik kursu dla dowódców pułku w Centrum Wyszkolenia Piechoty.: ?? - 1933 r.
Zastępca Szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie.: 1933 - styczeń 1936 r.
Dowódca 72 pułku Piechoty (Radom).: styczeń 1936 - styczeń 1939 r.
Dowódca 3 Pułku KOP "Głębokie".: styczeń - 23 września 1939 r.
Dowódca Odcinka "Augustów", SGO "Narew".: wrzesień 1939 r.
I Zastępca Komendanta Obszaru nr 3.: grudzień 1939 - styczeń 1940 r.
Komendant Okręgu Warszawa-Miasto "Drapacz".: styczeń 1940 - kwiecień/maj 1941 r.
Inspektor Komendy Głównej ZWZ-AK.: kwiecień/maj 1941 - lipiec 1944 r. (?)
Uczestnik Powstania Warszawskiego.: 1 sierpnia - ??

Opinie:

Notatki:

Syn Aleksandra (technika budowlanego) i Marii z domu Markiewicz. Po ukończeniu szkoły ludowej i wydziałowej, w okresie od 1909 do 1913 r., uczył się w Seminarium Nauczycielskim Męskim w Krakowie, gdzie otrzymał w czerwcu 1913 r., świadectwo dojrzałości. Od początku 1914 r., należał do Polskich Drużyn Strzeleckich, a od sierpnia tego roku służył w V batalionie 5 pp. I Brygady Legionów. 10 lipca 1915 r., został ranny podczas walk pod Urzędowem.
W grudniu 1915 r., awansował do stopnia sierżanta i objął dowództwo nad plutonem. Walczył na szlaku bojowym Legionów Polskich od walk na Kielecczyźnie, aż do działań na Wołyniu. W październiku 1916 r., wraz z 5 pp. Leg. został wycofany z frontu do Baranowicz, skąd cały pułk przetransportowano do Pułtuska.
Następnie był słuchaczem kursu oficerskiego przy 5 pp. Leg. w Ostrowi Mazowieckiej, który ukończył w pierwszej połowie 1917 r. Po kryzysie przysięgowym, w lipcu 1917 r., został internowany, a następnie we wrześniu 1917 r., wcielony do armii austriackiej.

Przymusową służbę w obcej armii, rozpoczął w szeregach 95 pp., następnie w 35 pp., w szeregach którego walczył na froncie włoskim. W maju 1918 r., zdezerterował i przybył do Warszawy, gdzie rozpoczął działalność w Polskiej Partii Socjalistycznej oraz w Pogotowiu Bojowym, jako instruktor Milicji Ludowej. Od stycznia 1919 r., już w stopniu podporucznika służby stałej piechoty, rozpoczął służbę w odrodzonym Wojsku Polskim, z przydziałem do 5 pp. Legionów, gdzie dowodził plutonem.
Uczestnik odsieczy Lwowa w styczniu-lutym 1919 r. Następnie brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. Od 20 kwietnia 1920 r., dowodził kompanią.
1 maja 1920 r., został awansowany do stopnia porucznika służby stałej. Po wojnie służył nadal w 5 pp. Leg. Zweryfikowany przez Ministerstwo Spraw Wojskowych w stopniu kapitana służby stałej ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r.

W 1921 r., ukończył kurs doszkalający dla młodszych oficerów. Od czerwca 1921 r., dowodził Batalionem Sztabowym, a od października 1921 r., II Batalionem 5 pp. Legionów. W okresie od stycznia do marca 1923 r., dowodził grupą „Izabelin”, operującą na granicy polsko-litewskiej, po czym powrócił do 5 pp. Leg. w Wilnie, gdzie dowodził najpierw II Batalionem, potem jedną z jego kompanii.
W lipcu 1924 r., został przeniesiony do Inspektoratu Armii nr 1 w Wilnie. 15 sierpnia 1924 r., otrzymał awans do stopnia majora służby stałej piechoty. W maju 1925 r., powrócił ponownie do służby w 5 pp Legionów, na stanowisko dowódcy II Batalionu. Od listopada 1926 r., pełnił funkcję kwatermistrza pułku. 1 stycznia 1930 r., awansował do stopnia podpułkownika służby stałej piechoty.
W tym samym miesiącu objął funkcję zastępcy dowódcy 7 pp. Leg. stacjonującego w Chełmie. W 1933 r., ukończył w Centrum Wyszkolenia Piechoty kurs dla dowódców pułków, po czym od 1933 r., był zastępcą szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie.

W styczniu 1936 r., został mianowany dowódcą 72 pp., stacjonującego w Radomiu. Ukończył w tym samym roku kurs informacyjny. W styczniu 1939 r., został przeniesiony do KOP z przydziałem na stanowisko dowódcy 3 Pułku KOP "Głębokie". 19 marca 1939 r., został awansowany do stopnia pułkownika służby stałej piechoty. Pułkiem "Głębokie" dowodził podczas Wojny Obronnej 1939 r., a następnie odcinkiem „Augustów” w składzie SGO „Narew”.
13 września 3 pułk KOP został skierowany do Lwowa, nie docierając jednak do celu. 20 września jego pododdziały zlikwidowały grupę sowieckich dywersantów w miasteczku Kołki. W dniach 21 – 23 września stoczył zacięte walki z Armią Czerwoną w rejonie Borowicze – Hruziatyn - Nawóz na Wołyniu.
Wobec przewagi nieprzyjaciela w dniu 23 września 1939 r., w rejonie wsi Radoszyn pułk, którym dowodził skapitulował. Udało mu się zbiec, lecz wkrótce dostał się do sowieckiej niewoli. Podawał się wówczas za sierżanta Wojska Polskiego.

Pod koniec listopada 1939 r., udało mu się ostatecznie zbiec z niewoli sowieckiej i szczęśliwie przedostać do Lwowa, gdzie od grudnia 1939 r., działał w ZWZ-1 na stanowisku I zastępcy Komendanta Obszaru nr 3. W styczniu 1940 r., wyjechał przez Kraków do Warszawy, gdzie objął komendę nad Okręgiem ZWZ Warszawa – Miasto. We wrześniu 1941 r., jako zwolennik sanacji został przeniesiony na stanowisko Inspektora KG ZWZ-AK. Używał wówczas pseudonimu „Orzech”.
Związał się w tym czasie z Konwentem Organizacji Niepodległościowych. Był jednym z organizatorów akcji ekspropriacyjnej w Centrali Banku „Społem”, którą KON przeprowadził 13 stycznia 1943 r., w Warszawie. W jej wyniku skonfiskowano 387 tys. zł.
W ramach Odtwarzania Sił Zbrojnych przewidywany był na dowódcę 22 DP AK (Podokręg Rzeszów AK), ale ostatecznie stanowiska tego nie objął, ponieważ w lipcu 1944 r., Przeworsk, skąd miał dowodzić został zajęty przez sowietów. Powrócił wówczas do Warszawy, gdzie dotarł 31 lipca 1944 r.

Od 1 sierpnia 1944 r., brał udział, jako zwykły żołnierz w Powstaniu Warszawskim, nie zdołał bowiem nawiązać kontaktu z KG AK. Ranny w nogę, przebywał w szpitalach w Pruszkowie i Milanówku, a potem został ewakuowany do Stryszowa k/Kalwarii Zebrzydowskiej.
Od 1945 do 1948 r., mieszkał przy ul. Juliusza Lea w Krakowie, gdzie najpierw prowadził firmę „Spółka Wydawnicza Żurnali i Mód”, a potem do 14 października 1948 r., był członkiem zarządu Spółki z o.o. Transport Towarowy „Ruch”.
W czerwcu 1945 r., został aresztowany przez UB i przewieziony do więzienia mokotowskiego w Warszawie, ale 19 września 1945 r., na podstawie amnestii zwolniony. W 1947 r., przez kilka miesięcy był członkiem PPS, ale został z niej usunięty. W listopadzie 1948 r., został ponownie aresztowany przez UB i uwięziony. Przyznał się wówczas do używania fałszywych dokumentów na nazwisko Zdzisław Lesiński. Po zwolnieniu, w dniu 27 stycznia 1949 r., powrócił do rodowego nazwiska. W sierpniu 1949 r., podjął pracę w Państwowym Budownictwie Elektrycznym w Krakowie jako starszy referent.

21 września 1950 r., został po raz trzeci aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa pod zarzutem współpracy z WiN. 25 kwietnia 1951 r., odbyła się pierwsza rozprawa przed WSR Kraków. Sądzony przez sąd, którego składzie byli: kpt. Tadeusz Makowski – przewodniczący oraz st. szer. Władysław Fiucek i st. szer. Zygmunt Fantsmann jako ławnicy. Rozprawę jednak sąd odroczył, by jako świadka przesłuchać ponownie Franciszka Niepokulczyckiego na okoliczność kontaktów z WiN.
Kolejna rozprawa odbyła się 21 sierpnia 1951 r. Przewodniczył sędzia mjr Mikołaj Tołkan, ławnikami byli strz. Henryk Korczyk i Tadeusz Rybka. Oskarżał prokurator Aleksander Duszyński, bronił mecenas Zygmunt Rogowski.
Wyrok zapadł 27 sierpnia 1951 r. Skazany przez WSR w Krakowie, sygn. Akt Sr.329/51 na 6 lat więzienia, łagodząc na podstawie amnestii z 22 lutego 1947 tą karę do lat 3 z zaliczeniem aresztu śledczego. Po uprawomocnieniu się wyroku został w dniu 28 października 1951 r., osadzony w ZK w Wiśniczu, gdzie był więziony do 20 października 1953 r.

Zwolniony z więzienia pracował najpierw krótko w Krakowskich Zakładach Wyrobów Rymarskich, a potem od 17 listopada 1954 r., w Zakładzie Energetycznym Kraków-Teren m. in. jako główny magazynier, referent zaopatrzenia i starszy zaopatrzeniowiec. Na tym ostatnim stanowisku pracował do czasu przejścia na rentę w dniu 30 kwietnia 1964 r.
We wrześniu 1956 r., wystąpił z prośbą do ówczesnej minister sprawiedliwości Zofii Wasilkowskiej o rewizję nadzwyczajną swojego wyroku. W dniu 21 listopada 1956 r., decyzją Prokuratora Generalnego został ułaskawiony.

Żonaty z Lucyną z domu Kościesza, dzieci nie mieli. Zmarł w Krakowie 23 listopada 1974 r.

Odznaczenia m.in.:

Virtuti Militari V klasy,
Krzyż Walecznych (czterokrotnie - 1922 r.),
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1928 r.),
Krzyż Niepodległości (1931 r.)




powrót do spisu treści


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion