Komendanci:
mjr. Aleksander Habiniak "Kuźma".: marzec - sierpień 1940 r.

- p.o. (?) N.N. "Kmicic".: lipiec/sierpień 1940 - ??

p.o. ppor. Ksawery Sasinowski "Rybak".: sierpień 1940 (?) - czerwiec 1941 r.
p.o. ppłk Franciszek Faix "Adam", "Ordyński", "Bystrzański".: 30 października 1941 - wrzesień 1942 r.
mjr/ppłk Stanisław Dobrski "Żuk", "Majster".: grudzień 1942 (?) - maj 1944 r.

- p.o. komendanta Józefa Swarcewicz "Mama".: maj - październik 1944 r.

cc. ppłk Henryk Krajewski "Wicher", "Eryk", "Bąk", "Trzaska".: maj - sierpień 1944 r.

Zastępcy:
mjr Stanisław Dobrski "Żuk", "Majster".: wiosna - jesień 1942 r.(?)
mjr Stanisław Kowalski "Zenon".

Szefowie sztabu:
mjr Stanisław Dobrski "Żuk", "Majster".: wiosna - jesień 1942 r.(?)
mjr Stefan Rozmarynowski "Puchacz".

Adiutantura:
ppor. Henryk Gallas "Hańcza".: wrzesień 1941 - grudzień 1942 r.
ppor. Stanisław Murawski "Stanisław".: luty - wrzesień 1943 r.
por. Witold Lassota "Skoczek", "Wiesław".: luty 1943 - kwiecień 1944 r.

Oddział I (Organizacyjny, Operacyjny).

Szefowie:
por. Zbigniew Melanowski "Sokół".
kpt. Emil Markiewicz "Jan".

Oddziałowi I podlegały: Służba Ochrony Powstania i Wojskowa Służba Kobiet. Była to jednak tylko podległość teoretyczna, bowiem na terenie okręgu oba te piony nie zostały ukształtowane i pozostawały jedynie w schemacie organizacyjnym.
Oddział spełniał zadania sztabowe oraz przejął częściowo kompetencje nie obsadzonego Oddziału III. W ramach tych kompetencji Oddział I realizował wytyczne wynikające z przygotowań do Akcji "Burza", czyli planu wzmożonej dywersji. Głównym obowiązkiem w tym zakresie było tworzenie plutonów powstańczych, szkolenie wojskowe, uzbrojenie i realizacja planów mobilizacyjnych.

Oddział II (Wywiad, kontrwywiad).

Szefowie:
sierż/ppor. Aleksander Kunicki "Francuz", "Rayski".: wrzesień 1941 - grudzień 1942 r.
kpt. Wiktor Gawurski "Viktor", "Wrzos".: wiosna 1943 - wiosna 1944 (popełnił samobójstwo przy próbie aresztowania przez Gestapo).

Służba wywiadowcza w Okręgu Polesie funkcjonowała w dwóch, odrębnych i niezależnych od siebie pionach. Mowa tutaj o strukturach Oddziału II i tzw. Ofensywie, czyli podległej bezpośrednio Komendzie Głównej, siatce wywiadu dalekiego zasięgu.
Oddział II formalnie podzielony został na wywiad ofensywny i kontrwywiad, niestety braki kadrowe, zarówno ilościowe jak i fachowe, spowodowały, że podział ten był tylko teoretyczny.

Prace nad tworzeniem wywiadu ofensywnego nabrały rozmachu po nominacji Aleksandra Kunickiego "Rayskiego", na szefa Oddziału II Komendy Okręgu.
Wiosną 1942 r., po włączeniu organizacji "Szaniec", oddział pozyskał względnie dobrze zorganizowaną siatkę wywiadowczą z licznymi "wtyczkami" we władzach okupacyjnych i szerokimi kontaktami z miejscowym społeczeństwem.
Wszystkie te czynniki spowodowały, że w krótkim czasie do Komendy Okręgu zaczęły napływać ścisłe dane wywiadowcze, w tym głównie o niemieckim systemie transportu wojskowego na terenie okręgu. Do współpracy werbowano kolejarzy, pracowników poczty, pracowników wojskowych warsztatów remontowych i budowlanych.

Wraz z objęciem stanowiska komendanta okręgu przez ppłk Dobrskiego, nastąpił proces uniezależnienia się Oddziału II od struktur Komendy Okręgu. Spowodowane to zostało koneksjami ówczesnego szefa wywiadu i kontrwywiadu kpt. Gawurskiego w Oddziale II KG ZWZ-AK. Gawurski uważał bowiem, że ppłk Dobrski nie nadaje się do roli komendanta okręgu.
Wywiad okręgu poniósł podczas okupacji znaczne straty. Momentami były one tak duże, że zupełnie paraliżowały, na jakiś czas pracę wywiadowczą. Mimo ogromnej ilości ofiar działalność udawało się wznawiać.

W większości przypadków, prace kontrwywiadowcze prowadzone były bezpośrednio przez komendanta okręgu lub jego zastępcę. Wyspecjalizowana komórka kontrwywiadowcza obejmowała swym zasięgiem głównie policję pomocniczą i więziennictwo oraz inne, rodzime organizacje.
Specyfika środowiskowa i trudności organizacyjne spowodowały duże trudności w pracy kontrwywiadowczej. Mowa tu przede wszystkim o ograniczonych możliwościach wykonywania wyroków Wojskowego Sądu Specjalnego na zdrajcach i kolaborantach.
W praktyce ograniczano się więc do ostrzegania przed grożącymi aresztowaniami osób lub całych grup bez możliwości czynnego przeciwdziałania.
Ogółem na podstawie materiałów dostarczonych przez kontrwywiad okręgu (nie licząc działalności "Szańca" i "Wachlarza" oraz doraźnych egzekucji dokonanych przez oddziały leśne) na terenie okręgu, w roku 1942 wykonano 26, w 1943 - 9, a w 1944 - 4 wyroki śmierci na zdrajcach i kolaborantach.
Ponadto zarejestrowano kilkanaście wyroków za przestępstwa dokonane na terenie okręgu, a wykonane poza jego granicami.

Do 1943 r., kontrwywiad dość skutecznie chronił struktury organizacji przed infiltracją niemieckiego aparatu bezpieczeństwa. Sytuacja zmieniła się diametralnie latem 1943 r., po aresztowaniu mjr Włodzimerza Kupicza "Jana w oleju", którego Gestapo przejęło kilka miesięcy wcześniej (wiosna 1943 r.).
"Jan w oleju" załamał się w śledztwie i podpisał deklarację współpracy z Niemcami. Po tym fakcie wyszedł na wolność i dzięki niezrozumiałej naiwności komendanta okręgu został przywrócony na zajmowane uprzednio stanowisko komendanta obwodu brzeskiego.
Wypadki potoczyły się bardzo szybko, a skala aresztowań wykluczyła przypadek. W krótkim czasie rozpracowano agenturalną rolę Kupicza, który wyrokiem sądu został zastrzelony w swoim domu.

Kolejna fala aresztowań miał miejsce na początku 1944 r., kiedy to aresztowano kilkudziesięciu wywiadowców okręgu, w tym szefa Oddziału II kpt. Gawulskiego "Victora" i jego łączniczkę.
Po fali aresztowań nie zdołano już do końca okupacji odtworzyć siatki wywiadowczej, a Ci którzy ocaleli prowadzili działalność na zlecenie poszczególnych ogniw i zgrupowań organizacji terenowej.

Jak już wyżej wspomniałem na terenie okręgu działała również siatka tzw. Ofensywy, czyli utworzonej w marcu 1941 r., sieci wywiadu dalekiego zasięgu. Teren Polesia podlegał ekspozyturze Baranowicze. Jej pierwszym dowódcą został mjr Aleksander Stpiczyński "Wilski", a jego następcami byli "Tadeusz" N.N. oraz por. Samuel Kostrowicki "Jakub".
Po zmianach organizacyjnych z lipca 1941 r., Polesie włączono w struktury Ekspozytury II z siedzibą w Brześciu, a placówki zainstalowano w: Brześciu, Baranowiczach, Mozyrzu i Mińsku.
W 1943 r., wraz z wydzieleniem Komendy Okręgu Polesie z Obszaru "Pełnia" i bezpośrednim podporządkowaniem Komendzie Głównej AK, utworzono Ośrodek Ofensywy Wschód obejmujący Polesie oraz część Wołynia na wschód od linii frontu. Funkcję dowódcy nad ekspozyturą objął "Wilczyński" N.N.

Oddział IV (Kwatermistrzowski) "Kram".

Szefowie:
por. Grzegorz Horeglad "Puszczyk".: listopad 1943 - kwiecień 1944 r.

Głównymi zadaniami Oddziału IV należało gromadzenie zaopatrzenia materiałowego dla oddziałów leśnych i dywersyjnych, zbieranie zapasów i ich zabezpieczenie, przygotowywanie skrytek, szycie mundurów itp.

Okręg Polesie należał do jednych z najgorzej zaopatrzonych Okręgów ZWZ-AK. O ubóstwie środków walki może świadczyć raport zastępcy szefa "Kedywu" Komendy Okręgu z jesieni 1943 r., a który mówił o:

"5 pistoletach maszynowych MP 40 z jednym magazynkiem zapasowym, 2 rewolwerach typu nagan, 2 pistolety kal. 6,35 oraz 30 granatów obronnych produkcji radzieckiej. A także sprzęt minerski: kilka kilogramów plastiku oraz trotylu , gotowe bomby termitowe i około 60 kg szedytu."

Podobnie rzecz miała się z materiałami intendenckimi. Dla przykładu można przytoczyć tutaj fakt, iż latem 1943 r. jedynie na potrzeby leśnej podchorążówki dostarczono kilkadziesiąt kompletów umundurowania zrzutowego. W tym samym okresie innym oddziałom od czasu do czasu dostarczono jedynie po kilka par butów, niewielkie ilości medykamentów oraz nieznaczną ilość pieniędzy, przeznaczoną na zakup broni i wyposażenia.

Oddział V (Łączność) "Tkalnia".

Szefowe:
ppor. cz. w. Jadwiga Ostaniewicz "Irena", "Wiga", "Mała Jadzia".: 1940 (?) - kwiecień 1944 r.

Zastępca:
Antonina Wąsowicz "Wanda".: ?? - lipiec 1944 r.

Komórka Legalizacyjna.
- Bronisława Brydak-Dobrowolska.: ?? - wiosna 1943 r.
ppor. cz. w. Jadwiga Ostaniewicz "Irena", "Wiga", "Mała Jadzia".: wiosna 1943 - luty 1944 r.
- Józefa Swarcewicz "Mama".: luty - ?? 1944 r.

Żołnierze łączności operacyjnej Komendy Okręgu:

- Halina Kędzierzawska "Kędzierzawa".
- Stanisława Majko "Kazia".
- Sabina Antkowiak "Helena".
- Barbara Grodzka "Zosia".
- Maria Jabłońska "Stefa".
- Elżbieta Makowska "Krysia".
- Bolesława Pietkiewicz "Bola".
- Elżbieta Filimonowicz "Czyżyk".
- Stanisława Sztorc "Ryba".
- Regina Sikona "Sikorka".
- Matylda Lenczewska.
- Helena Królikowska.
- Zofia Ostaniewicz.
- Anna Jewtuchowicz "Adolfina".
- Emilia Gas.
- Antonina Wąsowicz "Wanda".
- Maria Malik "" - Jadwiga Suszyńska "Duża Jadzia".
- Maria Duklewska-Stankiewicz "Maryśka".
- Jadwiga Snopkówna "Dziunia".
- Mieczysława Stankiewicz "Basia".
- Leokadia Szczurkowa "Lola".
- Janina Horodko "Ambasador".
- Jadwiga Langiewicz.
- Maria Pietrusińska.
- Jan Kański "Kania".
- Jerzy Swarcewicz "Mały".
- Ćwikliński.

Żołnierze Grupy Łączności Radiowej:
kpt. Stanisław Niemira "Stach".
por. Henryk Gawurski "Marek".
- Henryk Grandys "Karol".

Poza podstawowymi zadaniami tworzenia i utrzymania łączności konspiracyjnej, oddział łączności obciążony został również wyszukiwaniem i organizowaniem lokali kontaktowych, skrzynek kontaktowych - zarówno "żywych" (osoby u których zostawiano przesyłki) jak i "martwych" (ustalone miejsca gdzie umieszczano przesyłki) - organizowaniem kwater dla łączników lub osób przybywających do Komendy Okręgu.

Łączność z obwodami oraz z działającymi na obszarze oddziałami partyzanckimi utrzymywano dzięki sieci łączników terenowych, którzy zgłaszali się na punkty kontaktowe Oddziału V, tylko w sprawach o szczególnym znaczeniu bądź nie cierpiących zwłoki.
Natomiast łączność z Komendą Główną, Komendą Obszaru (do momentu istnienia) sąsiednimi okręgami oraz pomiędzy poszczególnymi oddziałami Komendy Okręgu utrzymywano wyłącznie za pomocą łączników Oddziału V Komendy Okręgu.

Łączność radiowa od końca 1943 r., obsługiwana była przez stację nr 27 umiejscowioną w Siedlcach. W związku z tym, że mogła ona uzyskać łączność z Komendą Główną wyłącznie za pośrednictwem Centrali Łączności Radiowej "Port" w Londynie, nie miała ona w praktyce żadnego znaczenia, bowiem przekazywanie tą drogą informacji trwało znacznie dłużej niż drogą kurierską. We wrześniu 1943 r., do dyspozycji Komendy Okręgu oddelegowano kpt. Stanisława Niemira "Stacha". W październiku tego roku do dyspozycji Komendy oddano również radiotelegrafistę Henryka Grandysa "Karola".

W połowie grudnia Okręg otrzymał 25 aparatów radiowych odbiorczych typu OSB oraz 3 radiostacje. Lwia część wspomnianych odbiorników i jedna radiostacja została oddana do dyspozycji Kedywu Okręgu, natomiast pozostały sprzęt zmagazynowano.
Na początku 1944 r., uruchomiono łączność radiową z Komendą Główną oraz bezpośrednio z "Portem" w Londynie. Radiostację umieszczono w kolonii Janowo niedaleko Brześcia u Bolesława Okły. Jej obsadę stanowił por. Henryk Gawurski "Marek" a łączność z Komendą Okręgu utrzymywał Jan Kański "Kania".
Poza wspomnianą radiostacją, na terenie Okręgu Polesie działało również kilka nadajników dywersyjnych "D", zlokalizowanych przy ośrodkach dywersyjno-wywiadowczych (Żabinka, Orańczyce, Pińsk, Łuniniec), oraz wywiadowczych "W", które działały w ramach tzw. Ofensywy.

Oddział VI BIP (Informacja i propaganda).

Szefowie:
- Hieronim Gruszczyński "Heg".: ??
- Józef Łukaszewicz "Hart".: lato 1943 - wiosna 1944 r.

Wydawnictwa:

"Przegląd Polityczny" - dwutygodnik wydawany na powielaczu, którego redaktorem naczelnym był Hieronim Gruszczyński "Heg". Ukazywał się regularnie, jednak w mocno ograniczonym nakładzie (200 - 500 egzemplarzy).

"Biuletyn Radiowy" - ukazywał się w okresie od początku 1942 do marca 1944 r. i był wydawnictwem o zasięgu okręgowym.
Oba wspomniane czasopisma, rozprowadzane były poprzez sieć kolportażową na terenie Brześcia oraz poprzez łączność operacyjną na tereny obwodów.

Głównym punktem rozdziału prasy na terenie Brześcia i obwodu brzeskiego była komórka "Technik II", która prowadzona była przez Izabelę Skop "Ombrę".

Najliczniejszy nakład miały w okręgu wydawnictwa, kolportowane na jego teren przez Warszawę. Mowa tu przede wszystkim o "Biuletynie Informacyjnym", "Wiadomościach Polskich" i "Żołnierzu Polskim". Komenda Okręgu otrzymywała także, drukowane w stolicy ulotki, plakaty itp., które poza kanałami organizacyjnymi Oddziału VI, docierały do Brześcia dzięki kolejarzom.
W związku z niewystarczającą, w stosunku do potrzeb, ilością "bibuły", Komenda Okręgu podjęła wysiłki w celu utworzenia referatów BIP na terenie obwodów. Zamiar ten udało się zrealizować jedynie w Kobryniu i Łunińcu. Tak niewielkie efekty spowodowane były problemami z pozyskaniem maszyn do pisania oraz powielaczy i papieru.

Brześć jako główny węzeł komunikacyjny dla niemieckiego frontu środkowego, był bardzo dogodnym punktem dla działań tzw. "Akcji N", adresowanej do żołnierzy niemieckich, przebywających na froncie wschodnim oraz na jego tyłach.
W ramach wspomnianej akcji, na terenie okręgu kolportowano pisma: "Der Soldat", "Frontkampfer" oraz kolorowe pismo satyryczne "Der Kalabautermann". Do tego należy dodać liczne materiały dywersyjne o rozmaitym charakterze.

Mowa tu przede wszystkim o drukach naśladujących oficjalne zarządzenia niemieckie, których treść wskazywała na beznadziejność położenia III Rzeszy lub wprowadzała w błąd, nakazując działania sprzeczne z obowiązującymi nakazami, a także:

Druki występujące jako wydawnictwa niemieckich grup antyhitlerowskich wzywających do nie wykonywania rozkazów, dezercji, obalenia reżimu.
Pisma ilustrowane (w znacznej mierze pornograficzne) przedstawiające niedolę żołnierzy frontowych oraz rozpustę dygnitarzy niemieckich na tyłach.
Specjalne nalepki w formie znaczków pocztowych z podobizną Hitlera jako trupiej czaszki. Znaczki te naklejano na listy idące na front.

Kedyw Komendy Okręgu

Dowódca:
kpt./mjr Jan Kowal "Bazyli".: 1943 - ??

Sztab:

Zastępca dowódcy:
por. Zygmunt Szkudelski "Cezary".: ??
Oficer dyspozycyjny:
ppor. Kornel Czachórski "Leszczyna".:
Dywersja kolejowa "Drużyna":
ppor. Bolesław Sienkiewicz "Robak".:
Magazyn broni "Podolak":
- Andrzej Czerniak.

Organizacja Kierownictwa Dywersji w okręgu zbiegła się z bardzo trudnym okresem, który charakteryzował się masowymi aresztowaniami oraz zaostrzeniem represji wobec ludności polskiej. Dodatkowo szerzyła się wszechobecna nędza, epidemie tyfusu i czerwonki. W południowej i południowo - wschodniej części Polesia coraz częściej powtarzały się ataki ukraińskich nacjonalistów.

Jan Kowal przystępując do organizacji Kedywu miał do dyspozycji 35 ludzi, słabo wyszkolonych i praktycznie bez uzbrojenia. Grupa ta składała się głównie z członków Związku Odwetu oraz z kilkunastu żołnierzy "Wachlarza". Do dyspozycji "Bazylego" oddano również kilka niewielkich oddziałów partyzanckich i w miarę dobrze zorganizowaną grupę dywersji kolejowej, powstałej w 1942 r.

Pełnomocnik Opieki Podziemnej

Pełnomocnik:
- Józefa Swarcewicz "Mama".: ??

Pełnomocnik Opieki Społecznej działał najczęściej poprzez osoby trzecie, w dużej mierze nie zaangażowane w działalność podziemną. Dzięki wsparciu dużej grupy zwykłych ludzi, udzielano pomocy materiałowej i pieniężnej, pochodzącej z sum asygnowanych zarówno przez Okręgową Delegaturę Rządu jak i Komendę Okręgu.

Pomoc ta obejmowała najbardziej owej pomocy potrzebujących ludzi lub grup ludzi i polegała na:

Wysyłaniu paczek więźniom i pomocy rodzinom aresztowanych, pomocy wysiedlonym i uciekinierom z terenów ogarniętych napadami prowadzonymi przez bandy UPA, wszechstronnej pomocy Żydom udzielanej zarówno tym, którzy zdecydowali się na ucieczkę z getta, jak i tam przebywającym, zwłaszcza przy zakupie żywności i leków.
Poza tym organizowano pomoc jeńcom radzieckim, a następnie i włoskim, przebywającym w brzeskich obozach, dostarczano pieniędzy na wykup osób osadzonych w obozie przejściowym przed wysłaniem ich na roboty przymusowe w Niemczech a także - za znaczne sumy - ludzi aresztowanych zwłaszcza z transportów kierowanych do obozów koncentracyjnych.

Wojskowy Sąd Specjalny.

Przewodniczący:
- Józef Kotarba "Ulszewski".: ??

Podstawą prawną działalności WSS - podobnie jak na terenach całej okupowanej Polski - była Uchwała Komitetu Ministrów dla Spraw Kraju z 16 kwietnia 1940 r. Początkowo, czyli do końca 1941 r., wyroki orzekano na podstawie Kodeksu Sądów Kapturowych, a następnie - od 1942 r. - na podstawie przepisów zawartych Statusie Wojskowych Sądów Specjalnych.

Przewodniczący WSS Okręgu Poleskiego "Ulszewski", zamieszkiwał stale w Warszawie, tam też odbywała się część sesji. Sprawy były rozpatrywane przez zespół orzekający na podstawie wniosku komendanta okręgu i materiałów zebranych przez kontrwywiad. W przypadku zapadnięcia wyroku skazującego na śmierć, polecenie jego wykonania otrzymywał do realizacji Kedyw okręgu, który z kolei zlecał go odpowiedniej grupie likwidacyjnej lub oddziałowi partyzanckiemu.
Do innych zadań Wojskowego Sądu Specjalnego należało kompletowanie materiałów dowodowych do spraw, które miały być rozpatrywane po odzyskaniu niepodległości.

Płatnik Komendy Okręgu

Pieczę nad kasą KO oraz rozliczaniem wydatków miał Stanisław Swarcewicz "Tata".

Sanitariat.

Szef:
- dr med. Zofia Borysiuk "Zoba".: ??

Sanitariat okręgu zajmował się nabywaniem, magazynowaniem i dystrybucją leków i materiałów opatrunkowych, bezpośrednią opieką medyczną nad Kedywem KO, organizowaniem szkolenia sanitarnego i udzielaniem bezpłatnej pomocy lekarskiej osobom skierowanym przez Opiekę Podziemia. Do realizacji tych zadań zaangażowano prawie wszystkich polskich lekarzy przebywających w Brześciu oraz większość farmaceutów i personelu medycznego.

Baza przerzutów granicznych "Terenia".

Dowódca:
kpt. Władysław Raczyński "Bronek".: 1941 - grudzień 1942 r.

Obsada:
- Wiktoria Raczyńska "Wiktoria".
- Zygmunt Raczyński "Józef".
- Józef Pisarek "Wąsacz".

Przerzutów przez granicę dokonywali głównie kolejarze z Małaszewicz, Terespola i Brześcia.
Komórka ta została zorganizowana z inicjatywy kpt. Włodzimierza Nawrockiego "Bicza", "Janka", szefa komórki przerzutowej KG AK, bezpośrednio po wybuchu wojny niemiecko - radzieckiej.
Formalnie baza przerzutów granicznych podlegała Komendzie Okręgu, w praktyce jednak była jednostką autonomiczną, podlegającą odpowiedniej komórce w Komendzie Głównej. Zależność ta była spowodowana głównie faktem, iż baza "Terenia" obsługiwała również Okręg Wołyński (od marca 1944 r., również 27 Dywizję Piechoty AK).

Głównym zadaniem komórki była obsługa obrotu pocztą i prasą konspiracyjną a także obustronnego ruchu osobowego przez strzeżoną na Bugu granicę. Mimo aresztowania kpt. Raczyńskiego w grudniu 1942 r., baza pracowała bez zakłóceń do sierpnia 1944 r.
Stałymi punktami kontaktowymi w Brześciu, gdzie kierowano przesyłki były:
Stołówka prowadzona przez Józefe Swarcewicz "Mamę", piwiarnia przy ul. Kobryńskiej oraz dom kolejarza o nazwisku Sarno.

Baza Komendy Okręgu "Start II"

Dowódca:
por. Antoni Kończal "Mały".: ??

Zastępca:
por. Zygmunt Jędrzejewski "Jędras".: ??

Bazę zainstalowano w Warszawie niedługo po wyłączeniu Okręgu Polesie z kompetencji Okręgu Obszaru Białostockiego i podporządkowaniu go bezpośrednio Komendzie Głównej.
Zadaniem tej komórki było załatwianie wszelkich spraw dotyczących Okręgu Poleskiego w poszczególnych komórkach i wydziałach Komendy Głównej AK.
Polegało to głównie na pomocy w organizacji łączności z okręgiem, przerzutem ludzi tam kierowanych, ewakuacją i rozmieszczaniem ludzi zagrożonych aresztowaniem, zaopatrzeniem materiałowym przydzielanym przez Kwatermistrzostwo Komendy Głównej.