Nr ISSN 2082-7431
Polska Podziemna
Kierownictwo Walki Konspiracyjnej.

Kierownictwo Walki Konspiracyjnej.

Jesień 1942 r., była przełomowym okresem w sabotażowo-dywersyjnej działalności Armii Krajowej. Po skutecznym przeprowadzeniu Akcji "Wieniec" i "Odwet Kolejowy" - które trzeba tu dodać, były szczytowymi osiągnięciami Związku Odwetu - zaistniała potrzeba powołania do życia nowych form walki bieżącej.
Decyzja gen. Roweckiego o utworzeniu nowej sieci organizacyjnej, zrodziła się z konieczności wzmożenia działalności bojowej, co z kolei wynikało ze zmiany sytuacji wojennej na froncie wschodnim.
Na przełomie lat 1942/1943 sytuacja na froncie wschodnim dojrzała do tego, by rozpocząć przygotowania gruntu do zbliżającego się okresu przedpowstaniowego.

Z oczywistych względów, wspomniane już nowe formy walki bieżącej, wymagały powołania specjalnego ośrodka, zapewniającego jednolitość kierownictwa i dowodzenia. Zadanie to miało spełnić właśnie Kierownictwo Walki Konspiracyjnej, powołane jesienią 1942 r., równolegle z podjęciem decyzji o utworzeniu Kierownictwa Dywersji.
Oto jak gen. Stefan Rowecki w meldunku organizacyjnym nr 190 (za okres 1 września 1942 - 1 marca 1943 r.) ujął zadania i cele nowo powołanej centrali:

"Bieżąca działalność bojowa.

a) W celu wzięcia w ręce indywidualnych wystąpień bojowych przeciw nieprzyjacielowi oraz opanowania odruchów rozpaczy maltretowanej terrorem okupanta ludności polskiej, w celu wypierania dywersji i partyzantki sowieckiej oraz w celu przygotowania gruntu (pod względem moralnym, fizycznym i technicznym) do zbliżającego się okresu wojny, a więc okresu przedpowstańczego - postanowiłem na jesieni ubiegłego roku stworzyć wyraźny ośrodek (dowództwo) walki z okupantem w ramach Komendy SZ w Kraju.
W tym celu utworzyłem tzw. Kierownictwo Walki Konspiracyjnej (KWK), na czele którego stanąłem osobiście.
KWK obejmuje komórki sztabu Komendy SZ konieczne do realizowania tej bieżącej walki z okupantem, powiązane specjalną siecią konspiracyjną, zabezpieczającą resztę sztabu KSZ przed ewentualnymi, nieuniknionymi w walce wsypami.
KWK obejmuje specjalnie zorganizowane oddziały dywersyjno-sabotażowe, to jest tzw. centrale dywersji Kedyw, część BIP-u oraz komórki "N", część Oddziału II w odniesieniu do KW (kontrwywiadu) i bezpieczeństwa - a w przyszłości, gdy wreszcie będzie możliwe realizowanie naszych planowych bombardowań terenów niemieckich, część aparatury szefa lotnictwa. Szef sztabu Komendy Sił Zbrojnych jest jednocześnie szefem sztabu KWK i moim tam zastępcą.
KWK muszą być podporządkowane wszystkie ośrodki inicjatywy prywatnej na terenie Kraju okupowanego, pragnące prowadzić walkę z okupantem, a więc również tzw. Kierownictwo Walki Cywilnej.
W tej walce z okupantem w konspiracji musi nastąpić pełna jednolitość kierownictwa i dowodzenia. Wszystkie najlepsze nawet chęci uboczne muszą być celowo pokierowane i wykorzystane.

b) W związku z powyższym przestawiłem PZP na wszystkich terenach na aktywniejszą działalność bojową.


Z przytoczonego wyżej dokumentu wynika, że w skład nowopowstałej centrali decyzyjnej wchodzili:
Komendant Sił Zbrojnych, Szef Sztabu, szef Kontrwywiadu, szef Kedywu oraz szef BIP-u.
Wszystkie komórki wchodzące w skład KWK miały być powiązane własną siecią łączności, zabezpieczającą sztab Armii Krajowej oraz całość organizacji przed ewentualnymi, nieuniknionymi stratami.

Najdonioślejszym aktem Komendy Głównej, występującej pod "szyldem" Kierownictwo Walki Konspiracyjnej, było opracowanie nowej taktyki walki bieżącej, która wyniknęła z "kryzysu katyńskiego" i zerwania stosunków polsko-radzieckich w kwietniu 1943 r.

Taktyka owa polegała na:

- Ograniczeniu akcji bojowych przeciw Wehrmachtowi, a szczególnie przeciw liniom komunikacyjnym na kierunku wschód-zachód. Wszelkie akcje na tych liniach zostały zastrzeżone tym samym do decyzji Komendanta AK.
- Przeprowadzaniu w celach szkoleniowych i doświadczalnych uderzeń dywersyjnych na drugorzędnych liniach kolejowych na kierunku północ-południe, tak jednak, by w efekcie powodowały one zniszczenia taboru i dłuższą przerwę w ruchu.
- Przeprowadzaniu bez ograniczeń akcji związanych ze zdobywaniem broni, amunicji i środków walki przez opanowywanie składów, warsztatów reparacyjnych i kolejowych przesyłek wagonowych.
- Wzmożeniu akcji terrorystycznych przeciw Gestapo, policji i administracji niemieckiej, wymierzonych w Niemców specjalnie szkodliwych.
- Stosowaniu natychmiastowego odwetu za akty gwałtu, z tym że wskazane były również akcje o charakterze zapobiegawczym w stosunku do przewidywanych uderzeń okupanta.

***

Mimo jasno określonych celów i składu organizacyjnego KWK, można jednak przyjąć, że nowy organ decyzyjny de facto nie istniał. Działał on raczej jako swojego rodzaju komitet ludzi, tworzących niewyodrębnione organizacyjnie ciało pod nazwą KWK.
Na swój sposób interpretował nowy twór organizacyjny, szef BIP-u, płk. Rzepecki, który całkowicie zaprzeczył jego istnieniu twierdząc, iż był to jedynie swojego rodzaju kryptonim Komendy Głównej, stosowany w podpisach pod ogłaszanymi w prasie wynikami akcji bojowych, przeprowadzanymi przez oddziały Sił Zbrojnych w Kraju.
Płk. Rzepecki twierdzi również, że nie miało miejsca wyłączenie komórki "N" do prac w KWK, gdyż wydział ten, ze względu na swoją specyfikę był ściśle odseparowany od innych komórek i działań Komendy Głównej.
Za taką interpretacją KWK przemawia również to, iż po powołaniu i utworzeniu KWK nic się nie zmieniło w funkcjonowaniu Komendy Głównej.

Zamieszanie wokół tej kwestii pogłębiają powojenne wspomnienia szefa Kierownictwa Walki Cywilnej - Stefana Korbońskiego, który twierdzi, że gen. Rowecki miał ciągotki do pomniejszenia roli KWC, a decyzja o utworzeniu KWK była tylko realizacją tego celu.
Idąc tym tropem, jest mocno zastanawiające użycie przez gen. Roweckiego - w zacytowanym wyżej fragmencie raportu nr 109 - określenia "tzw." przy nazwie KWK jak i KWC. Dodam, że nigdy wcześniej w takim kontekście zwrot taki nie został użyty.
Wobec braku relacji innych członków KWK i jednoznacznego w swojej wymowie meldunku Roweckiego, trudno jest dziś z bezwzględną pewnością wyjaśnić wspomnianą kwestię. W dotychczasowej literaturze przedmiotu przyjmuje się jednak istnienie KWK, jako wyodrębnionej komórki Komendy Głównej.

Inną kwestią jest data rozpoczęcia "działalności" KWK. We wspomnianej już literaturze przedmiotu, czy w internecie często podaje się właśnie jesień 1942 r. Natomiast lektura meldunku 109 nie pozostawia wątpliwości, że Rowecki jesienią 1942 r., powziął postanowienie o utworzeniu nowego ośrodka decyzyjnego. Można w tym znaczeniu mówić także o powołaniu wówczas KWK. Jednak czym innym jest postanowienie o powołaniu nowej struktury, a czym innym początek działalności.
Za takowy trzeba uznać pierwsze pojawienie się nazwy Kierownictwo Walki Konspiracyjnej, na łamach dwóch centralnych pism konspiracyjnych "Rzeczpospolitej Polskiej" i "Biuletynu Informacyjnego", które ukazały się w dniach 12 i 14 stycznia 1943 r.

Końcem bytu jakim było KWK, było powołanie dnia 15 lipca 1943 r., nowej organizacji, której faktyczne istnienie, trzeba tym razem, bez żadnych wątpliwości uznać.
Kierownictwo Walki Podziemnej - bo o nim tu mowa - zostało powołane rozkazem nowego Komendanta Głównego AK gen. Tadeusza Komorowskiego "Bora", a jego utworzenie, było w dużej mierze spowodowane zmianami personalnymi na szczytach władzy.
30 czerwca 1943 r., został aresztowany gen. Rowecki, natomiast 5 lipca w katastrofie, lub w innych niejasnych dziś okolicznościach, zginął Wódz Naczelny i jednocześnie premier rządu Władysław Sikorski.
Po tej śmierci funkcję Naczelnego Wodza i premiera zostały rozdzielone, bowiem pierwszą otrzymał gen. Sosnkowski, drugą zaś Stanisław Mikołajczyk.
Komorowski obejmując schedę po aresztowanym "Grocie" z miejsca, rozkazem nr 165 z 5 lipca 1943 r., wprowadził nową organizację, kończąc tym samym niejasne do dziś funkcjonowanie Kierownictwa Walki Konspiracyjnej.

Na zakończenie tego krótkiego omówienia, chciałem zwrócić uwagę Szanownego Czytelnika, na często pojawiającą się w internecie, błędną informację, że jakoby w skład KWK wchodziło Kierownictwo Walki Cywilnej. Jest to nieprawda, gdyż KWC weszło w skład Kierownictwa Walki Podziemnej a nie KWK, w lipcu 1943 r.




Powrót.


copyright 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion