Nr ISSN 2082-7431
Polska Podziemna
Okręg Wilno ZWZ-AK.
Część II.


Struktura terenowa i obsada personalna.



Mapa zaczerpnięta z zasobów "Wikimedia Commons". Autor: Lonio 17.


Wraz z powołaniem do życia Związku Walki Zbrojnej, całość organizacji poddano przemianom strukturalnym. Zmiany dotyczyły również Okręgu Wilno. Tereny, które zostały przekazane Litwie przez ZSRR, w tym miasto Wilno, organizacyjnie podporządkowano Komendantowi Głównemu gen. Sosnkowskiemu z pominięciem Komendy w Warszawie.
Taki stan rzeczy utrzymał się do czerwca 1941 r., czyli do wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i późniejszej okupacji niemieckiej. Teren Wileńszczyzny ujęto wówczas organizacyjnie w jeden okręg podległy Komendzie Głównej ZWZ.

Wilno Miasto "Dwór".

Po serii aresztowań z pierwszej połowy 1941 r., struktury garnizonu miasta Wilno dość szybko udało się odbudować. Odtworzono Komendę Miasta oraz cztery dzielnice. Zadaniem każdej z dzielnic miało być utworzenie oddziału wojskowego w sile batalionu.

Komendanci:

kpt. Aleksander Wasilewski "Olesiński".: grudzień 1939 - ??
kpt. Karol Zieliński "Czerw", "Tomczyk", "Brzoza".: ?? - 3 kwietnia 1941 r. (aresztowany).
kpt. Aleksander Rybnik "Aleksy", "Chmura".: 3 (?) - 13 kwietnia 1941 r. (aresztowany).
kpt. N.N. "Kawalerka", "Podkowa".
kpt. dypl. Antoni Olechnowicz "Kurkowski".: lipiec 1941 - sierpień 1942 r.

Zastępcy:

kpt. Aleksander Rybnik "Aleksy", "Chmura".: marzec - kwiecień 1941 r.

Szef sztabu:

kpt. Bolesław Wasilewski "Zoja", "Zosia".

Dzielnica "A":

Komendant:
kpt. Bolesław Zagórny „Jan”.

Dzielnica "B":

Komendant:
mjr Władysław Zarzycki „Rojan”.: styczeń 1943 - sierpień 1944 r.

Dzielnica "C":

Komendant:
mjr Władysław Zarzycki „Rojan”.: ?? - ??
mjr Tadeusz Wąsowski „ Nowicki”.

Dzielnica "D":

kpt. Józef Grzesiak „Kmita”.


Wilno Prowincja "Pole".

Komendanci:

mjr Józef Roczniak "Powała".: grudzień 1939 - ??
kpt. Czesław Dębicki "Jacek", "Chudy".: ?? - 1942 r.

Szef sztabu:

mjr Mieczysław Potocki "Kamień", "Albinek", "Węgielny".: lipiec 1941 - czerwiec 1942 r.


*****

Inspektorat Rejonowy Trocko-Święciański "Łódka".

Komendanci:

mjr Michał Marchewa "Lis", "Ryba".: 1940 - marzec 1942 r. (aresztowany)
kpt. Jerzy Bronikowski "Jan", "Dzik", "Czarny Jan".: marzec - lato 1942 r.

Obwody:

Obwód Nowe Troki.
Obwód Święciany.
Obwód Wilno.


*****

Inspektorat Rejonowy Brasławsko-Postawski "Ryba".

Komendanci:

ppor. Waldemar Żaba "Bocian".: ?? - ??
mjr Stefan Świechowski "Sulima".: lipiec 1941 - czerwiec 1942 r.

Obwody:

Obwód Brasław.
Obwód Postawy.
Obwód Dzisna.


*****

Inspektorat Rejonowy Mołodeczańsko-Oszmiański "Koń".

Komendanci:

kpt. Stefan Zalewski "Skiwski".

Obwody:

Obwód Wilejka.

Komendant:
kpt. Leopold Świkła "Adam".: lipiec 1941 - czerwiec 1942 r.

Obwód Mołodeczno.
Obwód Oszmiana.


*****

Podokręg Kowno.

Podokręg utworzono w sierpniu 1940 r. W terenie zorganizowano trzy obwody. W marcu 1941 r., obsada personalna Podokręgu przedstawiała się następująco:

Komendant:

por. Zbigniew Jentys "Habdank", "Buczyński", "Mikołaj Bagiński".: sierpień 1940 - 17 marzec 1941 r. (aresztowany przez NKWD).

I Zastępca do spraw politycznych:
- Stanisław Maj "Dziadzio".

II Zastępca do spraw wojskowych:
kpt. Wincenty Chrząszczewski "Kruk".

Szef Oddziału Organizacyjnego:
- Tadeusz Kognowicki „Złoty”.

Szef Łączności Zewnętrznej:
- Stanisław Mikulicz.
ppor. Eryk Budzyński „Brankard”.

Kwatermistrz:
- Józef Majewski „Literat”.

Szef Oddziału Propagandy i Prasy:
- Zygmunt Ugiański „Redaktor”.

Komendant wojskowy miasta Kowna:
por. Kazimierz Będzicha „Grzegorz”, „Jakub”.

Obwody:

Obwód Kowel.

Komendant:
- Mieczysław Turkiewicz "Szofer".

Obwód Kiejdany.

Komendant:
chor. Franciszek Madoński „Pochmurny”.

Obwód Szawle.

Komendant:
- Teodor Magurski "Michał".

Pion wojskowy Podokręgu w roku 1942.

Komendant:

- dr Adam Dowgird „Dominik”, „Florian”.: jesień 1942 - ??

Zastępca Komendanta do Spraw Cywilnych:
- Zygmunt Szczęsny-Brzozowski „Gustaw”.

Zastępca Komendanta do Spraw Wojskowych:
rtm. Wincenty Chrząszczewski „Kruk”.

Szef Łączności:
- Hipolit Józef Mickiewicz „Adam”.

Szef Wydziału Organizacyjnego:
- Piotr Gieduszko.

Szef Komórki Informacji o Ruchu Litewskim:
- Gerard Knoch.

Szef Łączności z Komendą Okręgu Wileńskiego:
- Joanna Niedziałkowska „Ewa”.


W czerwcu 1942 r., struktury terenowe Okręgu poddano gruntownym przekształceniom, które zostały narzucone przez założenia planu wybuchu powstania powszechnego. Dotychczasowy podział na "Dwór" i "Pole" zastąpiono utworzeniem pięciu inspektoratów. Podział ten ukształtował się ostatecznie w 1943 r.:



Mapa zaczerpnięta z zasobów "Wikimedia Commons". Autor: Lonio 17.


Inspektorat Rejonowy "A" (Wilno-Troki).

Inspektor:

mjr Antoni Olechnowicz "Pohorecki".: sierpień 1942 - lipiec 1944 r.
mjr Leon Koplewski „Bezmian”, „Skarbek”, „Tomasz”.: sierpień - 18 grudnia 1944 r. (aresztowany).

Obwody:

Obwód Wilno "Dwór".

Komendant:
mjr Leon Koplewski "Skarbek".: grudzień 1942 - sierpień 1944 r.

Obwód Trocko-wileński "Topola", "Truskawka".

Komendant:
kpt. Emanuel Prokersch "Emka".

Podinspektorat Puszcza Rudnicka.

Komendant:
kpt. Jerzy Bronikowski "Dzik", "Czarny Jan".: lato 1942 - ??

*****

Inspektorat Rejonowy "B" (Brasław).

Inspektor:

mjr Mieczysław Potocki "Kamień", "Albinek", "Węgielny".: czerwiec 1942 - wiosna 1943 r.

Obwody:

Obwód Święciany "Świerk", "Szczupak".

Komendant:
kpt. cc. Jan Smela "Lipek", "Janusz".: grudzień 1942 - ??

Obwód Brasław "Brzoza II", "Burak".

Komendanci:
- Eliasz Ciurdziewicki "Onufry", "Zagłoba", "Podkowa".
ppor. Stanisław Wołkowyski "Sęk".
ppor. Michał Białokur "Szarek", "Lech".: styczeń 1943 - 1 grudzień 1944 r.

*****

Inspektorat Rejonowy "C" (Postawy).

Inspektor:

mjr Stefan Świechowski "Sulima", "Kalina".: czerwiec 1942 - marzec 1943 r.

Obwody:

Obwód Postawy "Palma", "Paw".

Komendant:
ppor. N.N. "Dzięcioł".

Obwód Dzisna "Dąb".

Komendanci:
- inż. Eugeniusz Taraszewicz.: 1941 - 1942 r.
- mgr. Zenon Gajewski.: 1943 - 1944 r.

*****

Inspektorat Rejonowy "F" (Mołodeczno).

Inspektorzy:

mjr. Zbigniew Brodzikowski "Bonzo", "Rańcza".: lato - koniec 1942 r.
mjr. Czesław Dębicki "Jacek", "Chudy", "Jarema".: koniec 1942 - ??

Obwody:

Obwód Mołodeczno "Modrzew", "Mleko".

Komendanci:
por. Zbigniew Jentys "Habdank" (?).
por. Adam Walczak "Mirski", "Sęp", "Nietoperz".
por. Władysław Burak "Gajewski".

Obwód Oszmiana "Olcha", "Oset".

Komendant:
por. Zieliński "Skibski", "Lis".

Obwód Wilejka "Wierzba", "Wino".

Komendanci:
- Biliński.
- Józef Koziełł-Poklewski "Wir".

Obwód Wołożyn "Woda".

Komendant:
- N.N.

*****

Inspektorat Rejonowy "E" (Litwa Kowieńska).

Inspektor:

mjr Wincenty Chrząszczewski "Kruk".: jesień 1942 - ??.

Obwody:

Obwód Kowno "Klon Czerwony".

Komendanci:
por. Kazimierz Wędzicha "Grzegorz", "Jakub".

- Mieczysław Turkiewicz "Szofer".

ppor. cz. w. Mieczysław Raczkowski "Ścibor", "Adolf".

Obwód Kiejdany "Kasztan".

Komendanci:
chor. Franciszek Madoński "Pochmurny".
- Mieczysław Monkiewicz "Smętny".

Obwód Szawle "Sosna II".

Komendant:
- Teodor Nagórski "Michał", "Doilis", "Ostatni".

Obwód Poniewież "Pomarańczarnia".

Komendanci:
- Iżoplewicz.
- Glinka-Janczewski.
- Norbert Ludkiewicz.

Obwód Jeziorasy "Jesion".

Komendanci:
por. Janusz Kozakiewicz "Jeremiasz".
- Karol Mikutowicz "Igła".

Obwód Wiłkomierz "Wiśnia".

Komendanci:
- Mieczysław Antoni Bystram "Natan", "Czajka".
- Zygmunt Ciernik "Stefan".

Obwód Lida "Orzech".

Komendant:
- Feliks Żubr "Madej".

*****

Inspektorat Rejonowy "BC" (Brasław-Postawy).

W marcu 1943 r., podczas potyczki zbrojnej z Litwinami ranny został komendant Inspektoratu "C" - mjr Stefan Świechowski "Sulima". W związku z tym, decyzją Komendy Okręgu połączono Inspektorat „C” z Inspektoratem „B” i utworzono Inspektorat "BC". Dowództwo objął mjr Mieczysław Potocki "Kamień", "Albinek", "Węgielny".

Inspektorzy:

mjr Mieczysław Potocki "Kamień", "Albinek", "Węgielny".: wiosna 1943 - kwiecień 1944 r.
kpt. cc. Jan Smela "Lipek", "Szary", "Wir".: kwiecień - listopad 1944 r. (aresztowany).
kpt. Stanisław Skrzecz "Poleski".: listopad 1944 - styczeń 1945 r.
ppor. Michał Białokur "Szarek".: 1 grudnia 1944 - styczeń 1945 r. (?)

Zastępcy:
kpt Jan Kamiński.: ?? - listopad 1943 r.
kpt. cc. Jan Smela "Lipek", "Szary", "Wir".: listopad 1943 - kwiecień 1944 r.

Adiutant Inspektoratu:
por. Jan Drozdowicz "Trubadur", "Gerwazy".: ?? - ??

Adiutantura:

Sekretarka łączniczka:
- Janina Szymanowska "Uszko".
Łączniczka - mieszkanie kontaktowe:
- Irena Chodakiewicz "Irena".
Łączniczka - mieszkanie kontaktowe:
- Stanisława Krysiulewicz "Ewa".
Finanse:
- Tamara Lebiedź "Tamarka".

Oficer wyszkoleniowy:
por. Czesław Barzdo "Bąk".

Oficer informacyjno-wywiadowczy:
por. Józef Ciecierski "Jerzy", "Rokita".

Oficer łączności:
pchor. Jan Kozłowski.

Komórka wydawnicza.
Szef:
por. Edward Capik "Roland".

Edward Capik wraz z Tadeuszem Glinko wydawali pisemko "Partyzant" jako organ Inspektoratu BC. Zostały wydane trzy numery. Dwa były powielane w Świrze, a trzeci ostatni w Wilnie. Po zorganizowaniu kolportażu pisemka "Niepodległość", wydawanie "Partyzanta" zostało przerwane.

Pismo "Niepodległość", organ Komendy Okręgu "Wiano", oraz Biuletyny Informacyjne były kolportowane z Wilna poprzez Inspektorat i Obwody. W pierwszym okresie kolportażem "Niepodległości" zajmował się Ignacy Gajdamowicz "Ludwik", później Helena Żeromska "Helenka".

Kwatermistrz:
por. Ciechanowicz "Żaba".

Lekarz Inspektoratu:
- dr Marian Sylwanowicz.

***

Liczebność i stan organizacyjny w raportach KG.

Meldunek organizacyjny nr 37 z dnia 21 listopada 1940 r. Za ostatnie półrocze.

Notatka:

"Komendant Okręgu - ob. Ładyna, płk piech. Sztab zorganizowany. Działalność na tym okręgu obejmuje teren Wilna i część Kowieńszczyzny.
Organizacja nie działa zbyt sprężyście - ob. Ładyna aż dotąd nie przysłał mi żadnego poważnego meldunku. Komunikacja Wilna ze mną bardzo trudna. Od marca br., kiedy wróciła stamtąd do mnie nasza kurierka Maria K., aż do sierpnia nie było nie było żadnej wiadomości, bo zarówno ich jak i moi kurierzy wpadali. Dopiero w sierpniu i we wrześniu zaczął się napływ uchodźców z Litwy, przez których przesłano wiadomości, jednak te nie miały charakteru poważnych meldunków, nie dawały odpowiedzi na pytania, dotyczące O. de B. organizacyjnego i pozostawiły nadal wątpliwości co do składu personalnego dowództwa Okręgu i co do charakteru jego pracy.

Nie miałem nawet odpowiedzi na pytanie, czy Ładyna, Sulik i Strzała są jedna i tą samą osobą, jak wiążę się ze sobą praca znanych mi działaczy: sen. Kamińskiego, ks. Kucharskiego, i mjra Wesołowskiego.
Nie zdołałem też nawiązać korespondencji radiowej. Dopiero w początku listopada doszedł do mnie pierwszy poważniejszy meldunek szyfrowy o Wilnie od wysłanego tam ode mnie kuriera Kaliksta,
[Aleksander Polanko] stwierdzający, że Ładyna opanował sytuację organizacyjną i zorganizował okręg - ale stanów i wymaganych przeze mnie danych organizacyjnych nie przesłano.

Kalikst melduje, że Wilno utraciło łączność z Londynem i próbuje ją nawiązać via Moskwa. Nie wiadomo z tego raportu, czy i jak wykonują przesłane im przeze mnie rozkazy. Kalikst był jednym z moich kurierów, który dotarł do nich od wiosny. Kurierki Piekara
[Jadwiga Baranowska]i Szelma zostały schwytane i osadzone w więzieniu. Materiały zdołały zniszczyć [...]".

Meldunek organizacyjny nr 63 z dnia 1 kwietnia 1941 r. Za ostatnie półrocze.

"Samodzielny Okręg Wilno. Obejmuje dawne województwo Wileńskie; podlega mu podokręg Wileński, działający na terenie Litwy. Komendant okręgu płk S. Jodko-Ładyna, szef sztabu Wesołowski vel Smętek. Komendant podokręgu Kowno ob. Jentys. Sztab okręgu w pełnym składzie. Prócz Sztabu działa jego organ doradczy - Rada Wojewódzka. [...]

Praca wojskowa na tym terenie jest zorganizowana głównie w Wilnie, które podzielone jest na 6 dzielnic. Komendanci dzielnic dysponują oddziałami do wielkości kompanii. Prócz tego w Wilnie istnieją zawiązki pułków: 1 p.p. i 5 p.p. oraz spieszonego pułku kawalerii.
Ogółem komendant miasta dysponuje 1000-ludzi zorganizowanych wojskowo oraz 1060 chłopców z bojówek organizacji narodowych. Broni brak. Prowincja jest zorganizowana w placówki rejonowe, których komendanci dysponują małymi oddziałami: drużynami lub piątkami.

Praca organizacyjna polega głównie na propagandzie i samopomocy społecznej. Wydaje się pisma: 1 500 egz. "Polska w Walce" i 400 egz. "Za naszą i waszą wolność" oraz ulotki okolicznościowe.
Łączność przez kurierów w organizacją, ale b. trudna, zarówno z Warszawą jak i z Wierzbą. Radiostacja istnieje, ale nie zdołała dotąd nawiązać łączności z nami. Od czerwca 1940 r., nie mają łączności z Wierzbą. Winę przypisują Wierzbie, który podobno ma łączność do swej sieci wywiadu i mógłby łatwo nawiązać ją do Ładyny.
Kontakt przez Kubę i konsulat japoński wydaje się niezbyt pewny, zresztą od listopada 1940 r., ten sposób łączności jest już nieaktualny."
[...].

Meldunek organizacyjny nr 79 z 1 października 1941 r., za czas od 1 marca do 1 września 1941 r.

"Aresztowania na terenie Okręgu spowodowały bardzo duże straty w sztabach i szeregach organizacji.
W czasie od 22. III do 15 IV br. aresztowano kmdta Okręgu ob. Ładynę, ob. Jentysa, kmdta Obw. Kowno, ob. Kamińskiego, ob. Zielińskiego i jego z-cę. Ogółem zabrano ponad 100 osób.
Według przeświadczenia bolszewików i Litwinów zlikwidowana została rzekomo cała sieć organizacyjna. Pozostały na stanowisku szef sztabu Okręgu ob. Smętek podtrzymał świadomie to mniemanie, aby zabezpieczyć się przed rozszerzeniem wsypy. Mimo niezmiernie trudnych warunków i braku funduszów, ob. Smętek prowadził robotę bez przerwy. Wydawano tajne pisma: "Jutro Polski" i "Polska Walczy".
[...]

II. Po wybuchu konfliktu niemiecko-sowieckiego dnia 22 VI 1941 r.

f) Samodzielny Okręg Wileńsko-Kowieński.
Kmndę nad samodzielnym Okręgiem Wileńskim sprawuje ob. Smętek, dotychczasowy szef sztabu. Sztaby Okręgu i Obwodów jeszcze nie odbudowano z braku odpowiednich ludzi w terenie. Na terenie Kowieńszczyzny praca ucichła zupełnie.
Wroga postawa Litwinów w stosunku do społeczeństwa polskiego uniemożliwia tam na razie robotę konspiracyjną, zresztą jest rezultatem działalności i wsyp spowodowanych przez Jakubiańca i Jentysa."


Meldunek organizacyjny nr 170 z dnia 1 września 1942 r., za czas od 1 marca do 31 sierpnia 1942 r.

O. de B.:
5 Inspektoratów, 17 Obwodów, 26 plutonów szkieletowych, brak innych danych.

Meldunek organizacyjny nr 190 z dnia 1 marca 1943 r. za czas od 1 września 1942 do 1 marca 1943 r.

O. de B.:
1 Podokręg, 4 Inspektoraty Rejonowe, 10 Obwodów, 7 plutonów pełnych, 123 szkieletowe, 110 oficerów w sztabach, 219 w linii, 17 podchorążych w sztabach, 156 podchorążych w linii,42 podoficerów w sztabach, 656 podoficerów w linii.

Uzbrojenie:
Brak danych.

Notatka:

"Okręg podzielony na 4 insp. rej. - 10 Obwodów. Podokręg Litwa Kowieńska. Obwód Wołożyn przydzieliłem z Okręgu Nowogródek do Okręgu Wilno.
Komenda Okręgu bez zmian - komendant ob. Dziemidło, ppłk art. Szef sztabu ob. Ludwik, ppłk art. Sztab niekompletny.

Warunki pracy w Okręgu Wilno są coraz trudniejsze, szczególnie w Obwodach prowincjonalnych. Wyjałowienie terenu z czynnego elementu polskiego, ogólne zubożenie społeczne Polaków, bezmyślny ucisk ze strony organów litewskich, ograniczenia komunikacyjne i komplikacje legalizacyjne - wpływają na powolny rozwój organizacji na tym terenie. Plan bojowy przekazywany jest stopniowo do rozpracowania komendantom Podokręgów.

Po wzmocnieniu sztabu Okr. przez przydzielenie ob. Wikinga, kpt., na szefa wydz. III, przystąpiono do organizowania wyszkolenia w myśl wytycznej Komendy Głównej. Przeprowadzono sieć ćwiczeń aplikacyjnych z komendantami Obw. na przydzielonych im zadaniach bojowych.
OSZ w początkowej fazie organizacyjnej. Rozpoczęto organizację oddziałów szkieletowych WSOP. Referentka okręgowa WSK wyznaczona - przystąpiła do pracy w terenie. Sieć wywiadowcza działa normalnie.

Specjalną uwagę poświęcono na zorganizowanie i doprowadzenie do stanów gotowości oddziałów dywersyjno-sabotażowych. Prasa i propaganda działają intensywnie. Komórka L rozpracowuje problem litewski."


Meldunek organizacyjny nr 220 z dnia 31 sierpnia 1943 r., za czas od 1 marca do 31 sierpnia 1943 r.

O. de B.:
1 Podokręg 4 Inspektoraty Rejonowe, 63 plutony pełne, 59 plutonów szkieletowych, 98 oficerów w sztabach, 270 w oficerów w linii,13 podchorążych w sztabach, 259 podchorążych w linii, 95 podoficerów w sztabach, 1 266 podoficerów w linii.

Uzbrojenie:
ckm./amunicja - 24/20 160, rkm./amunicja - 25/6 970, kb/amunicja - 1 114/59 470, pistolety/amunicja - 712/21 477, pistolety masz./amunicja - 8/1 752, granaty/zapalniki - 1 491/1 356.

Notatka:

"Komenda Okręgu bez zmian, ob. Dziemido, ppłk art., szef sztabu - ob. Ludwik, ppłk art. Sztab niekompletny, brak szefów wydz. I, II, kw., ref. broni i służb z wyjątkiem służby sanitarnej. Okręg podzielony na 4 Inspektoraty rejonowe - 10 Obwodów oraz oraz Ins. rej. Litwa Kowieńska. Insp. rej Litwa Kowieńska bez podziału na Obwody.
W poszczególnych Obw. przystąpiono do utworzenia potrzebnej ilości ośrodków dywersyjnych i partyzanckich z postawionymi im, konkretnymi zadaniami dyw. i akcji opóźniającej.

Obsada sztabów Ins. rej. i Obwodów na ukończeniu. Dowódcy ośrodków wyznaczeni. Przepracowanie zadań bojowych przez ośrodki dyw. i partyzanckie w toku. Stan gotowości poszczególnych ośrodków nierównomierny ze względu na niedostateczną ilość ludzi w terenie, a przede wszystkim dotkliwy brak amunicji i mat. wybuch. co stanowi dużą przeszkodę w szkoleniu dyw.
Stosunkowo najlepiej przygotowany jest obecnie Insp. rej. Święciany, duże braki wykazują jeszcze Insp. rej. wileńsko-trocki i Mołodeczno, zupełnei słabo przedstawia si ę na razie Insp. rej. Postawy.

Przystąpiono do zorganizowania Kedywu. Utworzono 2 oddziały partyzanckie i 2 grupy patroli dyw. na szlaki komunikacyjne w rej. Obwodu Wilno-miasto i Obwodu Mołodeczno. Prace przygotowawcze do OSZ postępują powoli: sztab Okręgu wykańcza opracowywanie planu OSZ. W terenie przystąpiono do organizowania zawiązków odtwarzania.
W zakresie WSK przeszkolono pewną ilość pielęgniarek i przystąpiono do organizowania punktów żywnościowych i zespołów kancelaryjnych dla trzech WJ. Zagadnienie kwatermistrz. rozpracowywane, najlepsze wyniki osiągnięto w zakresie służby zdrowia.

Rozpoczęto produkcję granatów ręcznych i materiałów wybuchowych. Zorganizowano WW I ref. WW w stadium początkowym. Usprawniono sieć łączności wewnętrznej aż do ośrodka partyzanckiego. Nawiązano łączność radio z Komendą Główną, przystąpiono do zmontowania łączności radio Kmdy Okr. z Insp. rej. BIP okr. działa intensywnie. Wydaje własne pismo periodyczne "Niepodległość."


Meldunek organizacyjny nr 240 z dnia 1 marca 1944 r., za okres od 1 września 1943 do 29 lutego 1944 r.

O. de B.:
Inspektoraty rejonowe - 4+1, 10 Obwodów, 93 plutony pełne, 27 plutonów szkieletowych, 193 oficerów w sztabach, 276 oficerów w linii, 53 podchorążych w sztabach, 135 podchorążych w linii, 186 podoficerów w sztabach, 1 480 podoficerów w linii.

Uzbrojenie:
ckm./amunicja - 8/5 568, rkm./amunicja - 55/12 830, kb/amunicja - 1 305/107 571, pistolety/amunicja - 785/12 972, pist. masz./amunicja - 100/11 229, granaty/zapalniki -1 730/1 576.

Notatka:

"Okręg Wilno koncentruje swój wysiłek w samoobronie przed bolszewikami i w utrzymaniu nieprzejednanie wrogiego nastroju społeczeństwa przeciwko Niemcom, które to nastroje na tle groźby Sowietów odpadają.
Punkt ciężkości pracy wojskowej przenosi się w Wilnie wyraźnie na oddziały partyzanckie. Teren Okręgu nasycony przez oddziały part. sow. zajmujących zdecydowanie wrogie stanowisko wobec ludności polskiej. Pod pozorem rekwizycji rabują ludność, odzież, inwentarz. Kilkakrotnie usiłowali przeprowadzić przymusowy pobór do swych oddziałów, zdarzały się też wypadki ohydnych mordów na żołnierzach AK. W stosunku do naszych oddziałów występują coraz agresywniej żądając nawiązania kontaktu i współdziałania w akcji przeciwko Niemcom.

W tym stanie rzeczy rozbudowa własnych oddziałów partyzanckich wysuwa się na pierwszy plan. Na przeszkodzie jest katastrofalny brak broni i amunicji. Aby nie dopuścić do grożącyh konfliktów zbrojnych z oddziałami sowieckimi, Komenda Okręgu rozpoczęła w grudniu 1943 r., wstępne rozmowy z d-cą sowieckim. Do porozumienia jednak nie doszło.
Utworzone na terenie Okręgu trzy oddziały partyzanckie nastawione były przede wszystkim na ochronę ludności wobec żydowsko-komunistycznych band rabunkowych, a także akcje zbrojne przeciwko Niemcom."



Źródła:

* Bartelski Lesław Marian "AK. Podziemna armia 27.IX.1939 - 30.VI.1943".
* Kijewska Jadwiga, Sanojca Antoni "Struktura organizacyjna ZWZ-AK. 1939-1945".
* Krajewski Kazimierz "Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na Kresach Wschodnich II Rzeczpospolitej."
* Mazur Grzegorz "Biuro Informacji i Propagandy".
* Ney-Krwawicz Marek "Armia Krajowa. Siły Zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego".
* Ney-Krwawicz Marek "Struktury Organizacyjne Armii Krajowej" w "Mówią Wieki" nr 9/1986.
* Praca zbiorowa pod redakcją Krzysztofa Komorowskiego "Armia Krajowa. Rozwój organizacyjny".
* Praca zbiorowa WIH "Polski czyn zbrojny w II Wojnie Światowej. Polski Ruch Oporu 1939 - 1945".
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom I."
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom II."
* Studium Polski Podziemnej "Armia Krajowa w dokumentach. Tom III."


Koniec.




Powrót do części pierwszej.

Powrót do strony głównej.


copyright 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion