Nr ISSN 2082-7431
Polska Podziemna
Okręg Warszawa ZWZ-AK.
Część II.




Obwód V - Mokotów "XXV".

Dowódcy:

ppłk kaw. Aleksander Hrynkiewicz "Przegonia".: 1942 - 18 sierpnia 1944 r. (formalnie).
p.o. ppłk Stanisław Kamiński "Daniel".: 5 – 18 sierpnia 1944 r.
ppłk Józef Rokicki "Karol".: 19 sierpnia - 26 września 1944 r.
p.o. mjr Kazimierz Szternal "Zryw".: 26 – 27 września 1944 r.

Stan organizacyjny z 1 sierpnia 1944 r.:

Dowódca:
ppłk. kaw. Aleksander Hrynkiewicz "Przegonia","Marek".

Zastępca:
ppłk. Tadeusz Bandoła "Wirtuoz".
Szef sztabu:
mjr st. spocz. Tadeusz Jan Halik "Wolfram".
Oficer organizacyjny:
- N.N.
Oficer informacyjny:
por. Stanisław Topór "Wróbel".
Oficer kontrwywiadu:
- N.N.
Oficer wyszkolenia.
– N.N.
Kwatermistrz:
rtm. rez. Mieczysław Czychiryn "Brzozowski".
Oficer gospodarczy:
ppor. rez. Jan Doliński "Lech".
Oficer broni:
- N.N.
Lekarz:
ppłk. lek. Klemens Gerner.
Oficer łączności:
por. Jan Baranowski "Roger".
Referat prasowy:
ppor. rez. Aleksander Płaczkowski "Paweł".
Oficer saperów:
por. rez. sap. Mieczysław Szenfeld "Mączka".
Dywersja bojowa:
por. rez. art. Tadeusz Jaegerman "Klimek".

Wojskowa Służba Ochrony Powstania.
Inspektor:
por. rez. Tadeusz Juliusz Olszewski "Wojtek".

Wojskowa Służba Kobiet:
Dowódca:
- Antonina Kon "Jadwiga".

Oddział osłony sztabu "OS-V".
Dowódca:
por. rez. Michał Bylina "Michał".


Rejony:

Rejon 1. Ul. Podchorążych, Szwoleżerów "XXV-51".

Dowódca:
rtm. Stefan Smolicz "Wrak".


I Zgrupowanie/1 Pułk Szwoleżerów AK.

Dowódca:
rtm. Stefan Smolicz "Wrak".


II Zgrupowanie "1703"/l Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. J. Bema.

Dowódca:
kpt. art. Wiktor Olszewski "Olcha".


Rejon 2. Sielce, Siekierki "XXV-52".

Dowódca:
kpt. Ryszard Degórski "Brzoza".


I Zgrupowanie/I Batalion OW PPS.

Dowódca:
ppor. Wacław Kossowicz "Jarząbek".
Zastępca:
ppor. Alfred Welman "Kos".
Szef batalionu:
plut. pchor. Wacław Sakson "Roman Sokół".

1 Kompania OW PPS.

Dowódca:
ppor. Wiktor Wiszniewski "Krokodyl".
Zastępca:
plut. pchor. Marian Zagożdżon "Józef".
Szef:
plut. pchor. Bolesław Żmigród "Suk".

Pluton 523.
Dowódca:
plut. Franciszek Joński "Jastrząb".
Pluton 524.
Dowódca:
sierż. Wojciech Frasz "Żaba".
Pluton 525.
Dowódca:
sierż. Karol Sent "Andrzej".

2 Kompania OW PPS.

Dowódca:
ppor. Stefan Jabłoński "Jontek".
Zastępca:
sierż. pchor. Mieczysław Barszczewski "Barta".

Pluton 526.
Dowódca:
sierż. Kazimierz Szczawiński "Lach".
Pluton 527.
Dowódca:
Józef Lemańczyk "Sarna".
Pluton 558.
Dowódca:
sierż. Mieczysław Puchniewski "Łapka"

Liczebność 2 Kompanii: 120 żołnierzy.

Na pozycjach wyjściowych do Powstania Batalion liczył 375 żołnierzy, w tym tylko 75 uzbrojonych. Przy Batalionie funkcjonowała 1 Kompania Milicji PPS pod dowództwem sierż. Mariana Guza "Wajcha"


II Zgrupowanie.

Dowódca:
kpt. piech. Czesław Szymanowski "Korwin".


1 Kompania.
Dowódca:
por. Mieczysław Nałęcz-Dobrowslki "Waga".

Pluton 531.
Pluton 535.
Pluton 536.

2 Kompania.
Dowódca:
por. rez. Czesław Zawadzki "Legun".

Pluton 537.
Pluton 538.
Pluton 539.


Rejon 3. Pl. Unii Lubelskiej, ul. Bagatela "XXV-53".

Dowódca:
kpt. Leon Światopełk-Mirski "Tomasz Łucznik".

1 Kompania.
Dowódca:
por. rez. mar. woj. Kazimierz Niewęgłowski "Borowy".

Pluton 540.
Pluton 541.
Pluton 542.

2 Kompania.
Dowódca:
por. rez. Wojciech Ochalski "Wojciech".

Pluton 543.
Pluton 544.
Pluton 545.

3 Kompania.
Dowódca:
- N.N.

Pluton 546.
Pluton 547.


Rejon 4. Pole Mokotowskie "XXV-54".

Dowódca:
kpt. Zygmunt Karol Peitler-Hordyjewicz "Zyg", "Zygmunt".


I Zgrupowanie/I Batalion Szturmowy "Zygmunta".

Dowódca:
kpt. Zygmunt Karol Peitler-Hordyjewicz "Zyg", "Zygmunt".

1 Kompania.

2 Kompania.

3 Kompania Szturmowa "Felka".

Dowódca:
ppor. art. Feliks Dąbrowski „Felek" „Bohusz".

1 Pluton.
Dowódca:
ppor. Witold Janiszewski „Withal".

4 Kompania.


II Zgrupowanie/II Batalion Szturmowy "Odwet".

Stan z 1 sierpnia 1944 r.:

Dowódca:
ppor. Juliusz Sobolewski "Roman".

Zastępca:
ppor. Romuald Jakubowski „Żegota”.
Adiutant:
kpr. pchor. Jerzy Burski „Aniołek”.
Oficer broni:
- N.N.
Lekarz:
- dr med. Tadeusz Orłowski „Justyn”.

1 Kompania.

Dowódca:
ppor. Juliusz Sobolewski „Roman”.

Pluton.
Dowódca:
ppor. rez. Jerzy Dylion „Sęp”.
Pluton.
Dowódca:
kpr. pchor. Jan Jakubowski „Żeliga”.

2 Kompania.

Dowódca:
ppor. rez. Zbigniew Skrzywanek „Zbyszek”.

Pluton.
Dowódca:
- N.N.
Pluton.
Dowódca:
kpr. pchor. Leonard Peszyński „Leon”.

3 Kompania.

Dowódca:
ppor. N.N. „Zygmunt”.

4 Kompania.

Dowódca:
ppor. Romuald Jakubowski „Żegota”.

Zastępca:
ppor. Bolesław Rutkowski-Kaźmierski „Iran”.
Szef kompanii:
st. wachmistrz N.N. „Jarema”.

Pluton.
Dowódca:
kpr. z cenz. Stefan Lebiedowski „Wróbel”.
Pluton.
Dowódca:
plut. pchor. Marian Szafryn „Kasztan”.
Pluton.
st. sierż. Jan Markuszewski „Makolągwa”, „Makówka”.

Stan organizacyjny z 3 sierpnia 1944 r.:

1 Kompania.

Dowódca:
por. Juliusz Sobolewski „Roman”.

2 Kompania.

Dowódca:
ppor. Zbigniew Skrzywanek „Zbyszek”.

3 Kompania.
Dowódca:
- N.N. „Zygmunt”.

4 Kompania.

Dowódca:
por. Romuald Jakubowski „Żegota”.
Szef kompanii:
st. wachmistrz „Jarema”.

1 Pluton.
Dowódca:
kpr. z cenz. Stefan Lebiedowski „Wróbel”.
2 Pluton.
Dowódca:
plut. Marian Szafryn „Kasztan”.
3 Pluton.
Dowódca:
st. sierż. Jan Markuszewski „Makolągwa”.

Patrol instruktorski.
Dowódca:
- Zofia Romanowicz „Maria”.

1 Szwadron Strzelców Motorowych.

Dowódca:
por. Stanisław Śliwiński „Safo”.
Szef kompanii:
plut. Jan Nowicki „Mały”.

1 Pluton.
Dowódca:
por. Stanisław Śliwiński „Safo”.
2 Pluton.
Dowódca:
por. N.N. „War”.
3 Pluton.
Dowódca:
kpr. pchor. Jan Szulczyński „Mazur”.

Drużyna dywersyjna.
Dowódca:
plut. Tadeusz Majewski „Olczak”.
Drużyna łączności.
kpr. Zdzisław Iwaniuk „Żbik”.

Początki Batalionu sięgają grudnia 1939 r. Wówczas to rozpoczęto formowanie zalążków 2 Kompanii, której dowództwo objął we wrześniu 1940 r., ppor. sap. Juliusz Sobolewski „Roman”.
Trzy lata później kompanię mokotowską przekształcono w Batalion Szturmowy „Odwet”. Proces jego formowania zakończono ostatecznie we wrześniu 1943 roku. Został on przekazany dowództwu 4 Rejonu V Obwodu Mokotów.


Grupa artyleryjska "548", "Granat".

Stan organizacyjny w dniu 1 sierpnia 1944 r.

Dowódcy:
kpt. art. Józef Szyszko "Bachmat".: ?? - 13 sierpnia 1944 r.
kpt. Stefan Aleksander Arnoldt "Janusz".: 14 sierpnia - 3 września 1944 r.
por. Janusz Wierusz-Kowalski "Rok".: 4 - 12 września 1944 r.
por. Adam Jastrzębski "Różan".

Zastępca:
kpt. art. Stefan Aleksander Arnoldt "„Janusz”.

I Grupa Szturmowa.

Dowódca:
por. rez. art. inż. Adam Jastrzębski „Rożan”

II Grupa Szturmowa.

Dowódca:
por. rez. art. Waldemar Olszewski „Waldemar”.
Zastępca:
ppor. art. Jerzy Roman „Jerzy”.

III Grupa Szturmowa.

Dowódca:
kpt. art. Stefan Aleksander Arnoldt „Janusz”.
Zastępca:
por. rez. art. Andrzej Pietraszkiewicz „Adolf”.

Pluton Techniczny.
Dowódca:
por. rez. art. Aleksander Rummel „Alik”.


Stan organizacyjny po 3 sierpnia 1944 r.:

Dowódca:
kpt. art. Józef Szyszko „Bachmat”.
Zastępca:
kpt. art. Stefan Aleksander Arnoldt „Janusz”.

1 Pluton.
Dowódcy:
por. rez. art. inż. Adam Jastrzębski „Rożan”.
ppor. art. Jerzy Roman „Jerzy”.
ppor. rez. art. Jerzy Fabianowski „Tolek”.

2 Pluton.
Dowódcy:
por. rez. art. Andrzej Pietraszkiewicz „Adolf”.: ?? - 14 sierpnia 1944 r.
ppor. rez. Stanisław Wolski „Szrapnel”.: ?? - 2 września 1944 r.
plut. pchor. Zbigniew Wroński „Kret”.
ppor. rez. art. Zbigniew Roguski „Tłomacki”.: ?? - 26 września 1944 r.

3 Pluton.
Dowódca:
por. sł. st. art. Jan Wierusz-Kowalski „Rok”.

4 Pluton.
Dowódca:
ppor. rez. art. Włodzimierz Połulich „Włodek”.

5 Pluton.
Dowódca:
ppor. rez. art. Władysław Nowiński „Waldemar II”.

6 Pluton.
Dowódca:
ppor. rez. art. Stanisław Eugeniusz Kietliński „Hel”.

Pluton techniczny.
Dowódca:
por. rez. art. Aleksander Rummel „Alik”.


Stan organizacyjny w dniu 4 września 1944 r.:

Oddziały Dywersji Bojowej.

Dowódcy:
por. rez. art. Waldemar Olszewski „Waldemar”.
ppor. art. Jerzy Roman „Jerzy”.

I Oddział Dywersji Bojowej.
Dowódca:
plut. pchor. Zbigniew Wroński „Kret”.

II Oddział Dywersji Bojowej.
Dowódca:
kpr. pchor. Jan Krok-Paszkowski „Gozdawa”.

Sanitariat.
Kierownik:
- dr med. Alfred Piotrowski „Lulek”.

Początki Grupy Artyleryjskiej sięgają nocy sylwestrowej 1939 roku. Wówczas to grupa oficerów artylerii zorganizowała ucieczkę mjr. art. Kazimierza Falewicza ze Szpitala Maltańskiego, mieszczącego się przy ul. Senatorskiej 38/40 w Warszawie.
Wkrótce po udanej ewakuacji mjr. Falewicz wraz z grupą, która zorganizowała ucieczkę nawiązał kontakt z dowództwem Związku Walki Zbrojnej.
Już na początku marca 1940 r., struktura utworzona przez mjr Falewicza otrzymała nazwę „Grupa Artyleryjska «Granat»”. W skład nowego oddziału weszło siedem baterii.

Z biegiem czasu zdołano zorganizować magazyny uzbrojenia, warsztat rusznikarski oraz lokale kontaktowe. W ramach szkolenia prowadzono zajęcia ze sprzętem artyleryjskim, w zakresie taktyki piechoty wraz z ćwiczeniami praktycznymi, urządzonymi w lasach położonych na wschód od otwockiej linii kolejowej.
Między wrześniem 1940 a majem 1943 r., zdołano zorganizować dwa turnusy szkół podchorążych. W wyniku ich ukończenia 52 żołnierzy otrzymało stopień bombardiera.

W lutym 1942 r., Komenda Główna AK nadała jednostce nazwę „10 Kadrowy Pułk Artylerii Armii Krajowej” oraz kryptonim liczbowy „548”.
W okresie od maja do lipca 1943 r., kadra Grupy została w dużym stopniu rozbita przez falę aresztowań. Wielu jej członków opuściło Warszawę, niektórzy przyłączyli się do partyzantki. Pod koniec tego roku pułk został przeorganizowany, aby przystosować jego strukturę do zadań powstańczych.

Na początku 1944 r., pułk liczył 432 żołnierzy, w tym 38 oficerów. W jego skład wchodziło 7 plutonów szturmowych. W drugiej połowie lipca 1944 r., dokonano relokacji plutonów (co było związane z przeniesieniem Komendy Głównej AK).
Do godziny „W” nie zdołano zakończyć procesu relokacyjnego, nie udało się bowiem powiadomić o zmianie sytuacji punktów koncentracji zaplecza sanitarnego i kwatermistrzowskiego oraz nie zapewniono transportu broni i amunicji.


Rejon 5. Sadyba i wieś Czerniaków "Oaza".

Dowódca:
por. Melchior Czesław Szczubełek "Jaszczur".


Zgrupowanie/Batalion "Oaza".

Stan organizacyjny z 1 sierpnia 1944 r.:

Dowódca:
rtm. w st. spocz. Emil Alfons Vacqueret.
Zastępca:
por. Janusz Spiechowicz „Barnaba”,

1 Kompania 500.

Dowódca:
ppor. rez. Stanisław Kazubski „Stasiw”.

I Pluton.
Dowódca:
st. bosm. Kazimierz Zioło „Ryszard”.
II Pluton.
Dowódca:
sierż. Konstanty Szczepański „Kostecki”.
III pluton.
ppor. Zbigniew Weltze „Maria”.

2 Kompania 501.

Dowódca:
ppor. Ryszard Kitalla „Huragan”.: ?? - 2 sierpnia 1944 r.

I Pluton.
Dowódca:
wachm. Władysław Pałasz „Warta”.
II Pluton.
Dowódca:
kpr. pchor. Daniel Gidziński „Digan”.
III Pluton.
Dowódca:
ppor. Czesław Gdyk „Litewski”.

3 Kompania 502.

Dowódca:
ppor. rez. piech. Józef Goszyk „Grot”.

I Pluton.
Dowódca:
sierż. Jan Kolanowski „Jeż”.
II Pluton.
Dowódca:
wachm. Teofil Wiśniewski „Wrona”.
III Pluton.
Dowódca:
sierż. pchor. Jerzy Leśniewski „Gryfon”.

4 Kompania ckm 503.

Dowódca:
st. sierż. Stanisław Ratajczak „Wojtek”.

I Pluton.
Dowódca:
kpr. Stanisław Jędrzejewski „Mania”.
II Pluton.
Dowódca:
kpr. Józef Szymańczak „Węgorz”.
III Pluton.
Dowódca:
plut. Józef Wiśniewski „Gruby”.

Pluton saperów.
Dowódca:
ppor. inż. Stanisław Słowakiewicz „Korab”.
Pluton łączności.
Dowódca:
ppor. Włodzimierz Cygan „Wirnot”.
Kwatermistrzostwo.
Szef:
wachm. Adam Matuszewski "Węż".
Sanitariat.
Szef:
- dr Mieczysław Sosnowski „Datura”.

Siłę zbrojną Rejonu V Obwodu Mokotów zorganizowano na bazie organizacji konspiracyjnej "Warszawianka", działającej na Sadybie. "Warszawiankę" założył i rozbudował por. Melchior Szczubełek "Jaszczur", który początkowo podporządkował się Służbie Zwycięstwu Polski.
15 czerwca 1943 r., organizacja "Jaszczura" została w pełni włączona do Armii Krajowej, stając się fundamentem dla V Rejonu Obwodu Mokotów, którego dowódcą został automatycznie dowódca "Warszawianki".

W kwietniu 1944 r., komendantowi V Rejonu została podporządkowana 8 kompania WSOP, dowodzona przez ppor. rez. Wenancjusza Kuklińskiego „Romana” oraz III Batalion WSOP, pod dowództwem por. Aleksandra Dąbskiego „Wilka”.
Z biegiem czasu, w miarę napływu ochotników Rejon V zdołał utworzyć batalion szkieletowy „Oaza”, który przed wybuchem Powstania składał się z trzech kompanii strzeleckich, kompanii ckm, plutonu saperów, plutonu łączności i sanitariatu. Kompanie liczyły po kilkadziesiąt osób każda.


Rejon 6. Południowa część Górnego Mokotowa z Rakowcem, Służewcem i Ursynowem.

Dowódca:
ppłk. Stanisław Kamiński "Daniel".


Pułk "Baszta".

Dowódca:
ppłk. Stanisław Kamiński "Daniel".: 1 października 1943 - 25 września 1944 r.
mjr. Kazimierz Szternal "Zryw".: 25 września 1944 - ??

Zastępca i szef sztabu:
mjr. Kazimierz Szternal "Zryw".
Kwatermistrz:
ppor. rez. „Konar”.
Kancelaria:
Szef:
por. Stanisława Müller„ Olga”.
Wojskowa Służba Kobiet.
Dowódca:
por. Halina Chojko „Agnieszka”.
Lekarz:
por. lek. med. Tadeusz Jankowski „Wiesław”.
Kapelan:
- ks. Jan Zieja "Rybak".


Batalion "Bałtyk".

Dowódca:
mjr. Eugeniusz Ladenberger "Burza".

Kompania B-1.

Dowódcy:
ppor. cz. w. Ludwik Berger „Hardy”.: ?? - 23 listopada 1943 r.
por. Artur Wala „Antoni”.
por. Stanisław Szymczyk "Jacek".

Kompania B-2.

Dowódca:
por. Jan Kułagowski "Krzem".
Zastępca:
pchor. Witold Krassowski "Andrzej".

Kompania B-3.

Dowódca:
por. Michał Juchnicki "Michał".
Zastępca:
ppor. rez. Marian Wirzchycki "Szwarc".


Batalion "Olza".

Dowódca:
mjr. Anatol Witold Białynecki-Obarski "Reda".

Kompania O-1.

Dowódca:
por. Zdzisław Hecold "Zbójnik".

Kompania O-2.

Dowódcy:
ppor. br. panc. Janusz Marszałek „Janusz”.
por. Juliusz Opania "Zych".: 10 czerwca 1944 - ??

Kompania O-3.

Dowódca:
por. Ludwik Kotowski "Ludwik".


Batalion "Karpaty".

Dowódca:
kpt. piech. Józef Chlipała „Lubański”.
mjr. Józef Hoffman "Majster".: maj 1944 - ??

Kompania K-1.

Dowódcy:
por. Zdzisław Dąbski „Roman”.
por. Kazimierz Jordan „Spytek”.
por. por. Kazimierz Kosiński „Zatorski”.: ?? - 23 marca 1944 r.
por. Marian Ślifierz "Wirski".

Kompania K-2.

Dowódca:
por. Piotr Słowikowski "Pawłowicz".

Kompania K-3.

Dowódca:
por. Antoni Woszczyk "Tosiek".


Kompania Łączności (K-4).

Dowódca:
ppor. "Lucjan" Jerzy Stefan Stawiński "Lucjan".
Zastępca:
- Kazimierz Borowski "Gerard".

29 lipca 1944 r., pułk podporządkowano dowództwu V Obwodu Mokotów. Jako wsparcie przekazano pułkowi VI Batalion Wojskowej Służby Ochrony Powstania (WSOP). Wszyscy dowódcy batalionów zostali awansowani do stopnia majora, wielu innych oficerów, podchorążych i podoficerów również otrzymało awanse.


Źródła:

* Bartelski Lesław "Mokotów 1944."
* Kirchmayer Jerzy "Powstanie Warszawskie".
* Komorowski Krzysztof "Bitwa o Warszawę '44: Militarne aspekty Powstania Warszawskiego".
* Praca zbiorowa "Oddziały Powstania Warszawskiego".
* Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom I.



Koniec.



powrót.


copyright 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion