Podziękowania dla Krzysztofa Winieckiego za oprawę fotograficzną artykułu.

Historia konstrukcji:
Pistolet maszynowy PPSz wz. 1941 (popularnie nazywany 'pepeszą’) opracował rosyjski konstruktor Georgij Siemionowicz Szpagin. Prototyp dostarczono na próby 26 sierpnia 1940 roku. Z uwagi na prostą technologię produkcji (połowę nakładów potrzebnych na produkcję PPD wz. 1940) 21 grudnia 1940 roku zadecydowano o wprowadzeniu go na uzbrojenie Armii Czerwonej (indeks ГРАУ: 56-А-134).

Część elementów tej broni było  przystosowanych do taniej, masowej produkcji metodą tłoczenia z blachy stalowej – na jeden egzemplarz zużywano 13,9 kg metalu i 7,3 maszynogodziny. Ponieważ ładowanie magazynków bębnowych było bardzo skomplikowane oraz fakt, że nie były w 100% wymienne pomiędzy egzemplarzami broni, w 1942 roku wprowadzono pudełkowe magazynki łukowe o pojemności 35 naboi (ułożenie dwurzędowe). Do końca wojny wykonano ponad 5,5 miliona egzemplarzy.

Dane techniczne:

Kaliber: Amunicja: Masa:   Długość całkowita: Długość lufy:   Długość linii celowniczej: Zasilanie:   Szybkostrzelność:

7,62 mm 7,62×25 Tokariew własna 3,5 kg, załadowany 5,35 kg (magazynek bębnowy) 842 mm 263 mm (w tym część gwintowana 240 mm) 365 mm magazynek pudełkowy na 35 naboi lub bębnowy na 71 naboi teoretyczna 800 strz./min praktyczna do ok. 100 strz./min

Opis konstrukcji:
Pistolet maszynowy wykorzystujący energię odrzutu zamka swobodnego. Lufa z chromowanym przewodem jest zaopatrzona w 4 prawoskrętne bruzdy o skoku 240 mm, umieszczona w perforowanej osłonie i połączona na stałe z komorą zamkową.

Zakończona kompensatorem podrzutu osłona lufy oraz komora zamkowa były wykonane techniką tłoczenia i łączone z resztą broni na zawiasie umieszczonym w pobliżu gniazda magazynka. Drewniane łoże przechodziło w kolbę z chwytem półpistoletowym.

W przedniej części komory zamkowej znajdował się wyrzutnik łusek, a od spodniej strony umieszczono gniazdo magazynka. Masywny trzon zamkowy ze stałą iglicą współpracował ze sprężyną powrotną o małej średnicy umieszczoną na żerdzi, na końcu której znajdował się prosty zderzak.

Mechanizm spustowo-uderzeniowy z przełącznikiem rodzaju ognia umieszczonym przed spustem.

Bezpiecznik miał postać przesuwanej zapadki ulokowanej bezpośrednio na rączce zamkowej. Można było go użyć zarówno w przednim jak i w tylnym położeniu zamka.

Napięcie zamka rączką nie wymagało od strzelca dużej siły.

Stosowany początkowo magazynek bębnowy wymagał podtrzymania broni drugą ręką chwytem za łoże tuż za gniazdem magazynka.

Po wprowadzeniu magazynków łukowych stało się możliwe podtrzymywanie broni chwytem za gniazdo magazynka, co wraz ze spadkiem masy broni pozwalało strzelcowi precyzyjniej nakierować ja na cel.

Na spodniej części łoża pomiędzy gniazdem magazynka, a kabłąkiem spustu ulokowano zatrzask zwalniający magazynek.

Początkowo stosowano celownik krzywiznowo-ramieniowy o nastawach od 50 do 500 m. W trakcie produkcji zastąpiono go przerzutowym przeziernikiem o dwóch nastawach:

– oznaczenie liczbowe 10 dla nastawy 100 metrów

– oznaczenie liczbowe 20 dla nastawy 200 metrów

Na wylocie lufy (tuż przed kompensatorem podrzutu) znajdowała się prętowa muszka w osłonie.

Użycie magazynka bębnowego pozwalało na pomieszczenie wewnątrz dużej ilości naboi (na powyższym zdjęciu mamy widoczne 70 naboi), ale ceną tego rozwiązania była duża masa załadowanej broni, utrudniona manewrowość, długi czas ponownego załadowania magazynka w warunkach polowych oraz fakt, że nie były w 100% wymienne pomiędzy egzemplarzami broni.

Amunicja:

Rosyjska amunicja była lokalną adaptacją niemieckiego naboju pistoletowego 7,63×25 Mauser. Naboje pakowano w zbiorcze drewniane skrzynki mieszczące 2304 sztuki. Masa magazynka bębnowego bez naboi 1,15 kg, a załadowanego ok. 1,8 kg.

Zwykła 7,62-мм пистолетный патрон образца 1930 года (П)

Długość naboju: Długość pocisku: Masa naboju: Masa pocisku: Prędkość wylotowa: Masa ładunku miotającego: Donośność skuteczna:

34,45-34,85 mm 13,8-14 mm 10,2-11 g 5,45-5,6 g 500 m/s 0,55 g 200 m

Pocisk pełnopłaszczowy P z ołowianym rdzeniem.

Przeciwpancerna 7,62-мм пистолетный патрон с с бронебойно-зажигательной пулей образца 1941 года (П-41)

Długość naboju: Długość pocisku: Masa naboju: Masa pocisku: Masa ładunku miotającego: Prędkość wylotowa:

34,45-34,85 mm 16,2-16,5 mm 9,0-10,67 g 4,25-5,16 g 0,55 g 510 m/s

Pocisk pełnopłaszczowy P-41 ze stalowym rdzeniem oraz niewielkim ładunkiem zapalającym.

W służbie niemieckiej przejęte egzemplarze broni otrzymały oznaczenie 7,62 mm Maschinenpistole 717 (r).

Źródła:

Instrukcja „7,62 mm pistolet maszynowy wz. 1941, wz. 1943 i wz. 1943/52”, 1954 r.

Instrukcja „Справочник по патронам стрелкового оружия Советской Армии”,  1965 r.

Instrukcja „Краткий справочник по патронам стрелкового оружия Красной Армии калибра 7,62, 12,7 и 14,5 мм”,  1946 r.

Д. Н. Болотин „Советское стрелковое оружие”, 1990 r.

Witold Głębowicz, Roman Matuszewski, Tomasz Nowakowski „Indywidualna broń strzelecka II wojny światowej”, wyd. Magnum-X, 2000 r.

Terry Gander, Peter Chamberlain „Enzyklopädie deutscher waffen 1939-1945”, wyd. Motorbuch Verlag, 2006 r.