Historia konstrukcji:
Armata przeciwpancerna 7,5 cm Pak. 40 została opracowana w III Rzeszy. Prace nad ciężkim działem ppanc rozpoczęto w 1939 roku. Wymagania techniczne zostały rozesłane do firm Rheinmetall-Borsig AG w Düsseldorfie oraz Friedrich Krupp AG w Essen. Krótkie kampanie z początku wojny nie wykazały potrzeby wdrożenia do służby tego typu broni, więc ich rozwój był bardzo powolny. Potwierdzenie zamówienia na nowe działo miało miejsce 21 kwietnia 1941 roku. Sytuacja zmieniła się w 1941 roku po ataku na ZSRR. Dobrze opancerzone czołgi radzieckie stanowiły duże wyzwanie dla niemieckich armat ppanc. W tej sytuacji w grudniu 1941 roku zakończono przetarg wybierając model przygotowany przez zakłady Rheinmetall-Borsig AG i w styczniu 1942 roku skierowano go do produkcji seryjnej. Wiosną 1942 roku nowe działa pojawiły się w większych ilościach w jednostkach liniowych i pozostały w służbie do końca wojny.
W latach 1942-1945 wyprodukowano 23.303 egzemplarze. W produkcję były zaangażowane zakłady Rheinmetall-Borsig AG w Düsseldorfie, Ardelwerke w Eberswalde, Gustlofwerke w Weimarze oraz Ostlandwerke w Königsbergu. Cena jednostkowa wynosiła 12.000 RM. Do produkcji jednego egzemplarza zużywano następujące ilości materiałów (w kg): Fe 6100, Cr 68, Sn 0,5, Cu 28,8, Al 131,2, Pb 0,03, Zn 18,9, Ni 15,8, kauczuk 64,7 + 3. Proces produkcyjny wymagał ok. 2.200 roboczogodzin.
Wraz z pogłębiającym się kryzysem surowcowym dokonano wielu uproszczeń produkcyjnych. Wyeliminowano elementy wykonane z aluminium, zmieniono technologię produkcji kół (które były teraz ażurowe ze szprychami zamiast pełnych tarcz), zmieniono zakończenia półosi itp.
Armaty tego typu stanowiły także uzbrojenie wielu typów niemieckich dział samobieżnych (powstało ich ok. 3.000 egzemplarzy).
Dane techniczne:
| Kaliber: Amunicja: Masa: Wymiary: Długość lufy: Długość odrzutu: Kąt ostrzału w elewacji: Kąt ostrzału w azymucie: Szybkostrzelność: |
74,96 mm 75x714R na stanowisku 1425 kg, w transporcie 1500 kg 5.840 x 1.980 x 1.260 mm z zamkiem i hamulcem wylotowym 3.700 mm (w tym część gwintowana 2.461 mm) normalnie 900 mm od -6° do +22° 65° 12-15 strz./min |
Opis konstrukcji:
Monoblokowa gwintowana lufa stalowa o 32 prawoskrętnych zwojach była zaopatrzona w hamulec wylotowy. Żywotność lufy wynosiła ok. 6.000 wystrzałów. Półautomatyczny zamek klinowy o ruchu poziomym. Przyrządy celownicze i naprowadzania umieszczone po lewej stronie lufy. Podziałka celownika ZF 3×8° wyskalowana do 1.500 m dla pocisków przeciwpancernych oraz 2.400 m dla pocisków odłamkowych. Pancerna tarcza chroniąca obsługę miała postać dwóch płaskich płyt o grubości 4 mm oddalonych od siebie o 25 mm (mocowane za pomocą 12 nitów). Część dolna osłony była umocowana na zawiasach i zaopatrzona w uchwyty dla łopaty oraz trzy tyczki do wyznaczania linii ognia. Ogony miały konstrukcję rurową i były zaopatrzone w lemiesze. Koła z bandażem z lanej gumy. Zawieszenie na wałkach skrętnych dostosowane do trakcji motorowej i zaopatrzone w układ hamulcowy.
Ze względu na dużą masę do holowania zalecano stosować ciągnik półgąsienicowy Sd.Kfz. 11. W późniejszym okresie korzystano także z ciągników gąsienicowych RSO. Z braku wystarczającej ilości ciągników często wykorzystywano samochody ciężarowe.
Amunicja:
Stosowano amunicję scaloną. Oznaczenie kodowe łuski 6340 (masa bez spłonki 2,5 kg, długość 718,1 mm, średnica kryzy 100 mm). Naboje były pakowane w metalowe puszki –wysokość 1030 mm, średnica 110 mm, masa pustej 3,1 kg, a załadowanej 12,3 kg (Sprgr. Patr. 34) lub 15,4 kg (Pzgr. Patr. 39).
Przeciwpancerna 7,5 cm Panzergranatpatrone 39 Pak. 40
| Długość naboju: Długość pocisku: Masa naboju: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa ładunku miotającego: Prędkość wylotowa: |
988 mm 278 mm 12,29 kg 6,8 kg 0,017 kg 2,75 kg Digl.R.P.-G1 750 m/s |
Przeciwpancerny pocisk pełnokalibrowy 7,5 cm Pzgr. 39 z czepcem ochronnym i balistycznym typu APCBC-HE. Wykonany z wysokogatunkowej stali stopowej korpus mieścił niewielki ładunek wybuchowy pobudzany zapalnikiem dennym typu Bd.Z. (5103*) der 3,7 cm Pzgr. W części dennej znajdował się smugacz typu Lichtspurhülse Nr. 1.
Przebijalność płyty pancernej odchylonej od pionu o 30 stopni:
| odległość | grubość płyty |
| 100 m 500 m 1.000 m 1.500 m 2.000 m |
99 mm 91 mm 81 mm 72 mm 63 mm |
Szkolna 7,5 cm Panzergranatpatrone 39 (Üb.) Pak. 40
| Masa pocisku: Masa ładunku miotającego: |
6,8 kg 2,75 kg Digl.R.P.-G1 |
Ekwiwalent balistyczny pocisku przeciwpancernego typu 7,5 cm Pzgr. 39. Wydłużony korpus bez czepca ochronnego był przykryty w części nosowej osłoną balistyczną, a w części dennej znajdował się zapalnik Bd.Z. der 5 cm Pzgr. pobudzający niewielki ładunek wybuchowy oraz smugacz typu Lichtspurhülse Nr. 1.
Przeciwpancerna 7,5 cm Panzergranatpatrone 39 Al Pak. 40
Odmiana poprzedniego modelu – na razie nie trafiłem na dokładniejsze informacje o parametrach tego pocisku.
Przeciwpancerna 7,5 cm Panzergranatpatrone 40 (Hk) Pak. 40
| Długość pocisku: Długość rdzenia: Średnica rdzenia: Masa naboju: Masa pocisku: Masa ładunku miotającego: Prędkość wylotowa: |
240 mm 111 mm 28 mm 8,9 kg 4,1 kg 2,35 kg Gu.R.P. – A 0,5 930 m/s |
Przeciwpancerny pocisk rdzeniowy 7,5 cm Pzgr. 40 (Hk) typu APCR. Wykonany z węglika wolframu rdzeń był otoczony płaszczem z żelaza i osadzony w skorupie wykonanej z miękkiej stali. Dla zmniejszenia oporu aerodynamicznego część głowicowa pocisku była przykryta osłoną balistyczną. W części dennej znajdował się smugacz typu Lichtspurhülse Nr. 4. Ze względu na deficyt surowcowy produkcję tych pocisków zakończono w 1943 roku.
Przebijalność płyty pancernej odchylonej od pionu o 30 stopni:
| odległość | grubość płyty |
| 100 m 500 m 1.000 m 1.500 m 2.000 m |
126 mm 108 mm 87 mm 69 mm 53 mm |
Szkolna 7,5 cm Panzergranatpatrone 40 (Üb.) Pak. 40
| Masa pocisku: Masa ładunku miotającego: |
4,1 kg 2,35 kg Gu.R.P. – A 0,5 |
Ekwiwalent balistyczny pocisku przeciwpancernego typu 7,5 cm Pzgr. 40 Pak 40. Korpus pocisku miał postać walca przykrytego osłoną balistyczną. W części dennej znajdował się smugacz typu Lichtspurhülse Nr. 4.
Przeciwpancerna 7,5 cm Panzergranatpatrone 40 (Weicheisen) Pak. 40
| Długość pocisku: Długość korpusu: Masa pocisku: Masa ładunku miotającego: Prędkość wylotowa: |
240 mm 120,5 mm 4,1 kg 2,35 kg 930 m/s |
Pełnokalibrowy pocisk przeciwpancerny 7,5 cm Pzgr. 40 (W) typu APC z korpusem wykonanym z miękkiego żelaza (walec z wgłębieniem w płaskiej części wierzchołkowej), który był przykryty lekką osłoną balistyczną wykonaną z blachy stalowej. W części dennej znajdował się smugacz. Produkowany między listopadem 1942 roku, a październikiem 1943 roku.
Przebijalność płyty pancernej odchylonej od pionu o 30 stopni:
| odległość | grubość płyty |
| 100 m 500 m 1.000 m 1.500 m |
77 mm 69 mm 56 mm 38 mm |
Przeciwpancerna 7,5 cm Panzergranatpatrone 40 (Stahlkern) Pak. 40
Przeciwpancerny pocisk rdzeniowy 7,5 cm Pzgr. 40 typu APCR z rdzeniem wykonanym z wysokogatunkowej stali.
Przeciwpancerna kumulacyjna 7,5 cm Granatpatrone 38 HL/A Pak. 40
| Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: |
4,40 kg 0,604 kg |
Pocisk 7,5 cm Gr. 38 HL/A typu HEAT z głowicą bojową uformowaną w ładunek kumulacyjny inicjowany głowicowym zapalnikiem uderzeniowym typu A.Z. 38.
Przebijalność płyty pancernej odchylonej od pionu o 30 stopni wynosiła 70 mm.
Przeciwpancerna kumulacyjna 7,5 cm Granatpatrone 38 HL/B Pak. 40
| Masa naboju: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa ładunku miotającego: |
7,85 kg 4, 57 kg 0,57 kg 0,510 kg Gu.Bl.P.-AO |
Pocisk 7,5 cm Gr. 38 HL/B typu HEAT z głowicą bojową uformowaną w ładunek kumulacyjny inicjowany głowicowym zapalnikiem uderzeniowym typu A.Z. 38.
Przebijalność płyty pancernej odchylonej od pionu o 30 stopni wynosiła 75 mm.
Przeciwpancerna kumulacyjna 7,5 cm Granatpatrone 38 HL/C Pak. 40
| Masa pocisku: Prędkość wylotowa: |
4,80 kg ? m/s |
Pocisk 7,5 cm Gr. 38 HL/C typu HEAT z głowicą bojową uformowaną w ładunek kumulacyjny inicjowany głowicowym zapalnikiem uderzeniowym typu A.Z. 38.
Przebijalność płyty pancernej odchylonej od pionu o 30 stopni wynosiła 90 mm.
Odłamkowo-burząca 7,5 cm Sprengsgranatpatrone 34 Pak. 40
| Długość naboju: Długość pocisku: Masa naboju: Masa pocisku: Masa materiału wybuchowego: Masa ładunku miotającego: Prędkość wylotowa: Donośność: |
1.005 mm 345 mm 9,23 kg 5,74 kg 0,686 kg 0,780 kg Gu.Bl.P.-AO 550 m/s 8.100 m |
Pocisk odłamkowy 7,5 cm Gr. 34 typu HE wewnątrz grubościennej skorupy mieścił ładunek wybuchowy, który był pobudzany głowicowym zapalnikiem uderzeniowym typu kl. A.Z. 23 (działanie natychmiastowe lub ze zwłoką 0,15 sekundy).
Używano także wersji szkolnej 7,5 cm Sprengsgranatpatrone 34 (Üb.) Pak. 40 w której materiał wybuchowy był zastąpiony dymotwórczą substancją chemiczną oraz 7,5 cm Sprengsgranatpatrone 34 (Üb.B.) Pak. 40 bez zapalnika i ładunku wybuchowego.
Dymna 7,5 cm Nebelgranatpatrone Pak. 40
| Długość naboju: Masa naboju: Masa pocisku: Masa substancji aktywnej: |
532 mm 7,57 kg 6,21 kg 0,57 kg |
Pocisk 7,5 cm K.Gr. rot Nb. ze skorupą wypełnioną substancją dymotwórczą z głowicowym zapalnikiem uderzeniowym typu kl. A.Z. 23 Nb. Ładunek spalał się przez około 25 sekund pokrywając gęstym obłokiem dymu obszar o średnicy ok. 30 metrów.
