Edukacja dziewcząt i kobiet.

III Rzesza przypisała kobiecie ściśle określoną rolę: miała być przede wszystkim matką, strażniczką ogniska domowego.
Nazizm głosił, że nierówność płci jest czymś naturalnym tak jak nierówność rasowa. Hitler podkreślał, że: "W przypadku wykształcenia kobiety główny nacisk powinien być położony na ćwiczenia cielesne, następnie na rozwój charakteru i na końcu - intelektu. Ale absolutnym celem wykształcenia kobiety musi być przygotowanie jej do roli matki", (Adolf Hitler, Mein Kampf, s. 163).
Goebbels używał zoologicznych porównań: "Zadaniem kobiety jest być piękną i wydawać dzieci na świat; nie ma w tym twierdzeniu nic prymitywnego ani anachronicznego - jakby się komuś mogło wydawać. Samica ptaka wdzięczy się przed swoim partnerem i dla niego wysiaduje jaja", (cyt. za Richard Grunberger, Historia społeczna Trzeciej Rzeszy, s. 304).
Wartość kobiety określano jej płodnością. Ideałem stała się kobieta wydająca liczne potomstwo. Rodzina była "komórką rozrodczą narodu". III Rzesza rozpoczęła kampanię na rzecz zwiększenia liczby urodzeń. Starania, które podjęto, okazały się skuteczne. Już w drugim roku rządów nazistów stopa urodzeń zwiększyła się o dwadzieścia procent. Nowe hasła wymagały zmian w systemie nauczania. Należało przygotować kolejne pokolenia dziewcząt do realizacji określonej roli.

Reforma z 1937 roku odzwierciedlała panujące tendencje. Możliwości edukacyjne dziewcząt ograniczono. Gimnazja dawnego typu przestały funkcjonować. Przed 1937 rokiem Niemki mogły kształcić się w dziesięciu typach szkół:
- Deutsche Oberschule in Aufbauform,
- Mädchen-Gymnasium,
- Mädchen-Neogymnasium,
- Mädchen-Reformrealgymnasium,
- Mädchen-Oberrealschule,
- Oberlyzeum,
- Lyzeum dopełnione jedną z trzech szkół:
          Gymnasiale Studienanstalt,
          Realgymnasiale Studienanstalt,
          Frauenschule
(J. Stemler, Reforma szkolna w Niemczech, W: Przegląd Pedagogiczny, Nr 3-4, 1938, s. 43).

Nowy system szkolny nie oferował tak szerokiego wachlarza możliwości. Dziewczęta najpierw kształciły się w szkole ludowej (Volksschule), gdzie wprowadzono nowe zajęcia - robótki ręczne. Na poziomie szkoły średniej dziewczęta mogły wybrać:
- Oberschulen für Mädchen
- Aufbauschule.
Chłopcy mogli kształcić się w:
- Oberschule
- Afbauschule
- Gymnasium.

Żeńska Oberschule uruchomiła dwie specjalizację:
- językową (Sprachliche Form)
- gospodarstwo domowe (Hauswirtschaftliche Form).
Specjalizacje te wprowadzano w trzech najwyższych klasach.

Przedmoty na specjalizacji językowej:
1. Gimnastyka
2. Nauka o Niemczech:
          - niemiecki język
          - historia
          - geografia
          - wychowanie artystyczne
          - roboty ręczne
          - muzyka
3. Nauki przyrodnicze i matematyczne:
          - biologia
          - chemia
          - fizyka
          - rachunki i matematyka
4. Obce języki:
          - angielski
          - jeden współczesny język i łacina (jeden obowiązkowo, drugi nadobowiązkowy).
5. Religia

Przedmioty na specjalizacji gospodarczej:
1. Gimnastyka
2. Nauka o Niemczech:
          - niemiecki język
          - historia
          - geografia
          - wychowanie artystyczne
          - muzyka
3. Nauki przyrodnicze i matematyka:
          - biologia
          - chemia
          - fizyka
          - rachunki i matematyka
4. Przedmioty zajęć kobiecych i gospodarstwa:
          - gotowanie, roboty domowe i ogrodowe (zimą zamiast zajęć ogrodowych nauka zręczności)
          - roboty ręczne
          - higiena i pielęgniartswo
          - nauka o zatrudnieniach (łączona z biologią i higieną)
          - praktyki (żłobek, przedszkole i rodzina)
5. Obce języki:
          - angielski
6. Religia
(Źródło: Wanda Bobkowska, Reforma szkolna w Niemczech, Kultura i Wychowanie 1938, s. 194-195).

Obie kończyły się egzaminem z wiedzy domowej, który żartobliwie określano "egzaminem z budyniu".

W Oberschule od klasy pierwszej uczono języka angielskiego, na specjalizacji językowej wprowadzano na szóstym roku łacinę lub język współczesny. W Aufbauschule uczono języka angielskiego. Dziewczęta w ramach bloku zajęć pt. gospodarstwo domowe uczyły się ogrodnictwa, robótek ręcznych, zasad higieny osobistej. Uczennice miały możliwość odbycia praktyk w żłobkach, przedszkolach i rodzinach.

W Oberchule przeznaczonych dla chłopców przewidziano 273 godziny nauki, dla dziewcząt trzynaście mniej na specjalizacji językowej i trzy mniej na specjalizacji gospodarstwa domowego. W programie przewidziano również więcej godzin języka angielskiego dla chłopców. Mieli oni również możliwość uczestnictwa w różnych zajęciach dodatkowych np. kółkach naukowych. Dziewczęta takiej możliwości zostały pozbawione. Chłopcy mieli również więcej godzin zajęć sportowych. Wszyscy chłopcy uczyli się obowiązkowo języka angielskiego i łaciny. Dziewczęta wybierające specjalizację gospodarstwo domowe uczyły się tylko jednego języka.
Liczba godzin lekcyjnych w Aufbauschule jest prawie identyczna w szkołach żeńskich i męskich.
Dziewcząta mają jednak bardzo rozbudowany program "zajęć kobiecych" kosztem matematyki, angielskiego czy niemieckiego. (Wanda Bobkowska, Reforma szkoły w Niemczech, s. 191-196).

Przedmioty w szkole Aufbauschule z gospodarczym szczeblem wyższym:
1. Gimnastyka
2. Nauka o Niemczech:
          - niemiecki
          - historia
          - geografia
          - wychowanie artystyczne
          - muzyka
3. Nauki przyrodnicze i matematyczne:
          - biologia
          - chemia
          - fizyka
          - rachunki i matematyka.
4. Przedmiowty zajęć kobiecych i gospodarstwa:
          - gotowanie, roboty domowe i ogrodnictwo
          - roboty ręczne
          - higiena i pielęgniarstwo
          - nauka o zatrudnieniach (łączona z biologią lub higieną)
          - praktyki (żłobek, przedszkole i rodzina)
5. Angielski
6. Religia
(Źródło: Wanda Bobkowska, Reforma szkolna w Niemczech, Kultura i Wychowanie 1938, s. 195).

Porównując program Oberschule (typ gospodarczy) z programem Aufbauschule z gospodarczym szczeblem wyższym zauważamy, że przedmioty są identyczne. W Oberschule na realizację ich przeznaczono jednak 270 godzin, a w Aufbauschule zaledwie 216.

Uczelnie wyższe.
Pierwsze studentki w Niemczech pojawiły się dopiero w 1908 roku na Uniwersytecie Berlińskim.
W 1933 roku kobiety stanowiły dwadzieścia procent wszystkich studentów. Rok później na uniwersytety przyjęto zaledwie tysiąć pięćset kobiet. Wprowadzono specjalne limity przyjęć, np. na medycynę przyjmowano tylko 75 kobiet rocznie.
Naziści starali się aby na dziesięciu studiujących mężczyzn przypadała jedna studentka. Ograniczenia te nie dotyczyły takich kierunków jak farmacja, wychowanie fizyczne i dziennikarwsto. W latach 1943-1944 znacznie zwiększyła się liczba studiujących kobiet (do 25 tysięcy). Za czasów panowania nazistów żadna kobieta nie stała na czele katedry uniwersyteckiej.

Szkoły dla przyszłych żon - Bräuteschulen.
Pierwsza szkoła przygotowująca kobiety do roli żony powstała w 1938 roku w Schawnenwerder am Wannsee.
Słuchaczki uczyły się zasad doboru męża. Podkreślano, że przynależność do aryjskiej rasy i wzorowy stan zdrowia mężczyzny powinien być najistotniejszym elementem wyboru partnera życiowego. Heinrich Himmler w 1936 r. podpisał umowę z Gertrud Scholtz-Klink dotyczącą szkolenia narzeczonych SS-mannów. Przyszłe żony musiały uczęszczać na kursy dla matek prowadzone przez nazistowskie organizacje kobiece.

Mütterdienst.
Służba Matek była jednym z najważniejszych oddziałów organizacji kobiecych:
- NSF (NS-Frauenschaft, organizacji kobiecej powstałej 1.10.1931 roku)
- DFW (Deutsches Fraunewerk, organizacji kobiecej powstałej jesienią 1934 roku).
Oddział ten organizował liczne kursy dla kobiet:
          - szycia,
          - prasowania,
          - sztuki kulinarnej,
          - tworzenia zabawek,
          - opieki nad dzieckim,
          - pielęgnacji osoby chorej.
Każdy kurs składał się z ok. 60 jednostek lekcyjnych. Kursy były płatne i trwały około 6 tygodni.
Od mieszkańców wsi pobierano mniejsze opłaty. Największą popularnością cieszyły się kursy prowadzenia gospodarstwa domowego.
Kursy te odbywały się w szkołach:
- dla matek (Mütterschulen),
- dla matek z internatem (Heimmütterschulen),
- dla przyszłych żon (Bräuteschulen).
Czasem odbywały się w ramach kursów wędrownych (Wanderlehrgänge).
W 1941 roku istniało 517 szkół dla matek.

Volkswirtschaft/Hauswirtschaft.
Był to drugi co do ważności oddział organizacji kobiecych.
W ramach organizowanych kursów kobiety mogły szkolić się w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego. To tu zdobywały wiedzę na temat układania menu, optymalnego wykorzystywania produktów spożywczych i środków chemicznych. Oddział ten często organizował zbiórki zbędnych narzędzi gospodarczych, odzieży i innych przedmiotów.
Po dwuletnim szkoleniu w oddziale kobiety mogły uzyskać tytuł Meisterhausfrau (mistrzyni gospodarstwa domowego). Tytuł ten upoważniał je do pracy w punktach konsultacyjnych dla kobiet.

Kobiety na wsi.
Naziści dostrzegli ogromny potencjał drzemiący w kobietach. Ich codzienna praca mogła przynieść wiele korzyści III Rzeszy.
Obozy pracy miały odciążyć wiejskie kobiety i jednocześnie wychowywać w duchu narodowosocjalistycznym dziewczęta. Głównym zadaniem obozów żeńśkich było niesienie pomocy wsi. Obozy powstawały głównie na pograniczu polsko-niemieckim. W połowie lat trzydziestych działało tu ok. 400 obozów. Dziewczęta mieszkały w opustoszałych dworkach, które przypominały domy wiejskie. Przy takim obozie znajdowała się wzorcowa obora, która była placem ćwiczebnym dla miejskich dziewcząt nie mających pojęcia o życiu na wsi.
Pobudka następowała wcześnie, latem o piątej rano, zimą o szłóstej. Każda uczestniczka obozu miała wyznaczone gospodartstwo, w którym pomagała. Zazwyczaj praca trwała siedem godzin, ale w okresie żniw aż do zmierzchu. Po pracy dziewczęta brały udział w zajęciach sportowych i wykładach. Często oddawały się wspólnej lekturze. Dziewczęta, które chciały w przyszłości studiować musiały odbyć służbę w obozie. Limtowanie miejsc na studia oznaczała bowiem ostrą selekcję. Kandydatki, które pomagały na wsi miały większą szansę na rozpoczęcie edukacji w szkole wyższej. Dziewczęta miały nauczyć się szacunku do ziemi i odpowiedzialności. Naziści wpajali tym młodym kobietom przeświadczenie, że praca dla ojczyzny rozpoczyna się od rzetelnego wykonywania codziennych obowiązków.

Organizacja Hilfswerk Mutter und Kind oraz Reichsmütterdienst im Deutschen Frauenwerk działały na rzecz opieki nad matką i dzieckiem. W okresie żniw tworzono doraźne żłobki i przedszkola. Naziści pragnęli podnieść komepetencje wiejskich kobiet i wyszli do nich z inicjatywą edukacyjną. Jesienią i zimą ruszały kursy dla gospodyń wiejskich. Najdłuższy, czterotygodniowy, dotyczył pielęgnacji niemowląt. Inne trwały po dwa tygodnie: pielęgnacja chorych, wychowanie dzieci, racjonalne prowadzenie domu, szycia i cerowania.
Każdy kurs trwał około dwóch godzin dziennie. Zapewniano opiekę nad dziećmi. Jedna grupa liczyła około 20 kobiet. Wykładowcami były kobiety, które przeszły wcześniej roczny kurs w zakresie pielęgniarstwa, wychowawstwa lub opieki domowej.

 - kurs pielęgnacji niemowlęcia miał podnieść jakość opieki nad najmłodszymi członkami rasy aryjskiej.
   Kobiety uczyły się praktycznych rzeczy: higieny niemowlęcia, zasad zdrowego odżywiania.
   Zdobyte czynności praktykowano na lalce o wymiarach prawdziwego niemowlęcia.

 - kurs wychowania dzieci miał nauczyć kobiety wykonywania prostych zabawek z ogólnodostępnych przedmiotów.
   Ćwiczono również techniki opowiadania bajek i śpiewania kołysanek.

 - podczas kursu pielęgnacji chorego kobiety uczyły się zasad komponowania diety dla pacjenta jak i zasad udzielania pierwszej pomocy.
   W szczególności uczono je opieki nad chorym dzieckiem. Izolacja zdrowych członków rodziny od chorego miała być pierwszym krokiem w    kierunku zatrzymania rozprzestrzeniania się choroby.

 - kurs racjonalnego prowadzenia domu miał ograniczyć marnotrastwo.
   Niemcy wyliczyli, że dzięki racjonalnemu prowadzenia gospodarstwa domowego mogą zaoszczędzić 2 miliardy rocznie.
   Każdy produkt, nawet przedwcześnie opadłe jabłka, należy wykorzystać choćby do przyrządzenia marmolady.

 - kurs szycia i cerowania doskonalił umiejętności krawieckie kobiet. Podczas zajęć wykonywały pracę na materiale przyniesionym z domu.

Najbiedniejsze kobiety nie musiały płacić za kurs.
W ramach zbiórek niedzielnych gromadzono fundusze, które przeznaczano na edukację najuboższych kobiet wiejskich.

Bund Deutscher Mädel.
Żeńska część Hitler-Jugend odegrała ogromną rolę w kształceniu aryjskich dziewcząt. Organizacja ta skupiała Niemki w trzech sekcjach:
1. Jungmädelbund dla dziewcząt w wieku 10-14.
2. Bund Deutscher Mädel dla dziewcząt w wieku 14-17 lat.
3. Glaube und Schönheit dla dziewcząt w wieku 17-21 lat.
Działalność BDM została szczegółowa omówiona w innym miejscu: zobacz

Ideał Niemki.
Kobiety miały rodzić dzieci i zajmować się domem. Kobiecość zrównano z macierzyństwem.

Źródło - http://www.od43.com/3x_mothers_cross.html

Każdego roku 12 sierpnia (w dniu urodzin matki Hitlera) wręczano wielodzietnym kobietom Mutterkreuz.
Brązowy order otrzymywały matki, które wydały na świat pięcioro dzieci, srebrny przysługiwał matkom siedmiorga dzieci, a najwyższy złoty był przeznaczony dla matek dziewięciorga dzieci.
Na medalu wytłoczono napis: "Dziecko uszlachetnia matkę".
W 1939 roku odznaczenie przyznano trzem milionom kobiet.


Bibliografia:
Źródła:
 1. Bobkowska Wanda, Reforma szkoły w Niemczech, W: Kultura i Wychowanie 1938
 2. Bobkowska Wanda, Działalność kobiet w narodowo-socjalistycznych Niemczech, Drukarnia P. Mitręgi, Kraków 1937
 3. Hitler Adolf, Mein Kampf, Werset, Kraków 1992
 4. Hitler Adolf, Rozmowy przy stole 1941 - 1944, Charyzma, Warszawa 1996
 5. Schirach Baldur, Die HitlerJugend, Berlin 1934
 6. Stemler J, Reforma szkolna w Niemczech, W: Przegląd Pedagogiczny, Nr 3-4, 1938
Opracowania:
 1. Grunberger Richard, Historia społeczna III Rzeszy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994
 2. Grünberg Karol, Hitler-Jugend, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Dom Organizatora, Toruń 1998
 3. Maiwald Stefan, Mischler Gerd, Seksualność w cieniu swastyki, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2003
 4. Sobieszczyk Agnieszka, Narodowosocjalistyczne organizacje kobiet w Trzeciej Rzeszy na przykładzie NS-Frauenschaft i Deutsches Frauenwerk,
     Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi, t. XXVIII, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004