Bund Deutscher Mädel.



Badania nad żeńską częścią HJ rozpoczęły się dopiero w latach 80 XX wieku. Pojawiły się wtedy pierwsze monografie na ten temat.
Określenie daty powstania żeńskiej organizacji młodzieżowej wchodzącej w skład HJ nie jest zadaniem łatwym (w przeciwieństwie do określenia daty powstania HJ). Literatura przedmiotu najczęściej wskazuje na przełom lipca i sierpnia 1930 roku, kiedy to doszło do połączenia niemieckich i austriackich grup żeńskich. Ustalenie korzeni BDM sprawia trudność historykom i obecnie podaję się co najmniej dwie wersje.
Brigit Jürgen, niemiecka pisarka zajmująca się HJ uważa, że początków Bund Deutscher Mädel należy się doszukiwać w młodzieżówce Jugendbund der NSDAP powstałej 24 lutego 1922 roku (przewodził jej Adolf Lenk, a na czele dziewcząt stała Evaluise Theisingers). Po puczu monachijskim grupa ta została rozwiązana, a jej członkinie wcielono do innych organizacji kobiecych m.in. do Deutsche Frauenorden (DFO). Według Jürgen jedna z dziewcząt, Marta Aßman 3-7 lipca 1926 r. utworzyła pierwszą grupę BDM, która weszła w skład Bund Deutscher Arbeiterjugend. Grupa Marty Aßman przyjęła nazwę Schwesternschaften. Struktura tej organizacji znacznie różniła się od struktury późniejszej BDM. 3 czerwca 1930 roku organizacja Marty Aßman otrzymała nową nazwę: Bund Deutscher Mädel (i tu jest pewna sprzeczność w rozważaniach Jürgen, która twierdziła, że w roku 1925 roku powstała pierwsza organizacja BDM).
Z kolei Martin Klaus, niemiecki pisarz zajmujący się żeńską częścią HJ (autor pracy "Mädchen im 3. Reich. Der Bund Deutscher Mädel"), uważa, że początków BDM należy doszukiwać się dopiero w 1929 r. Wówczas w wielu miejscowościach funkcjonowały oddziały Schwesterschaften der HJ, które w 1930 r. przekształciły się w HJ. Najbardziej znana była grupa działająca w Chemnitz pod przywództwem Marty Aßman. Organizacja przyjęła taką nazwę z dwóch względów. Po pierwsze jej członkinie były siostrami chłopców z HJ, a po drugie jej głównym zadaniem było udzielanie pierwszej pomocy rannym. Te małe organizacje w 1930 roku miały się przekształcić w BDM. O zadaniach nowej organizacji można było przeczytać na łamach "Völkischer Beobachter" (kształcenie świadomości narodowej, dbanie o niemiecką literaturę, budzenie patriotyzmu przez wędrówki i wykłady). Organizacja ta składała się wówczas z dwóch sekcji. Pierwsza przyjmowała dziewczęta w wieku 6-13 lat, a druga była przeznaczona dla 13-22 letnich dziewcząt.
Latem 1932 roku BDM stał się jedyną organizacją NSDAP kierowaną do 10-18 letnich dziewcząt. Pod koniec 1932 roku BDM zrzeszał 24 tysiące dziewcząt. W 1934 roku liczba ta zwiększyła się 27-krotnie. Tuż przed wybuchem wojny organizacja zrzeszała ponad 4 miliony dziewcząt.

Cele i struktura Bund Deutscher Mädel.

Baldur von Schirach uważał, że powołanie żeńskiej części HJ było koniecznością, ze względu na odmienne role społeczne przypisywane chłopcom i dziewczętom. Szesnastolatka mogła być już żoną, a szesnastolatek wciąż pozostawał chłopcem. Dziewczęta miały zapomnieć o życiu prywatnym i całkowicie oddać się wspólnocie. Najważniejszym zadaniem stojącym przed dziewczyną było macierzyństwo. Baldur von Schirach w swoich przemówieniach i na łamach swoich książek ciągle podkreślał znaczenie kobiety jako matki. W rezultacie doprowadziło to do sprowadzania kobiety tylko i wyłącznie do roli reproduktora. Niemcy żartobliwie odczytywali skrót BDM jako: Bund Deutscher Matratzen (Związek Niemieckich Materaców), iBund Deutscher Milchkühe (Związek Niemieckich Krów Mlecznych), Bedarfsartikel Deutscher Männer (artykuł pierwszej potrzeby dla niemieckich mężczyzn), a czasem jako Bubi, drück mich (chłopczyku przytul mnie).
Żeńska część HJ miała wychować idealne Niemki, które powinny odznaczać się zdrowiem, aryjskim pochodzeniem, oddaniem, sumiennością, zdyscyplinowaniem i dumą. Dziewczęta miały o poświęcić się dla Führera i III Rzeszy. Wiarę w narodowy socjalizm miały przekazać swoim dzieciom, co podkreślała Jutta Rüdiger, od 1937 r. przywódczyni BDM. Ciało niemieckiej dziewczyny powinno być wysportowane i harmonijne, a jednym z zadań BDM był jego rozwój. Intelekt pozostawał na dalszym planie. Referentka BDM, Trude Bükner-Mohr, w 1935 r. na łamach "Wille und Macht" (1935 r.) pisała: "nie zależy nam na gromadzeniu wiedzy, suchych liczb i pojęć, których nie rozumiemy" (cyt. za Agnieszka Sobieszczyk, Związek Dziewcząt Niemieckich..., s. 345.). Podkreślano również, że BDM nie ma na celu wpisywania kobiet w tzw. trzy K (Kinder-dzieci, Küche-kuchnia, Kirche-kościół). Promowano życie zawodowe kobiet, ale tylko w określonych zawodach: pielęgniarki, sekretarki, stenotypistki, fryzjerki. Sytuacja zmieniła się gdy wojna się przeciągała i brakowało siły roboczej.

Przywódcy HJ określali kierunek działalności BDM.
Terenowe oddziały żeńskiej części HJ uczestniczyły w masowych imprezach organizowanych przez HJ, ale miały również możliwość organizowania własnych
wieczorów klubowych. BDM dzieliła się na:
1. Jungmädelbund dla dziewcząt w wieku 10-13 lat,
2. Bund Deutscher Mädel dla dziewcząt w wieku 14-17 lat,
3. Glaube und Schönheit (Wiara i piękno) dla dziewcząt w wieku 18-21 lat (od 1937 r.).

Przywódczynią BDM była BDM-Reichsreferentin. Przywódczynią mogła zostać już 14-latka, w myśl popularnego hasła: "młodzież powinna być kierowana przez młodzież". Przywódczynie miały charakteryzować się "duchową i umysłową świeżością" (Sobieszczyk, s. 342.). Pełnienie roli przywódczyni było marzeniem wielu dziewcząt. Na początku działalności BDM brakowało odpowiednio wyszkolonej kadry, dlatego od 1937 r. rozpoczęły się intensywne szkolenia dla osób, które miały objąć przywódcze stanowiska w HJ. Przed 1937 r. przywódczynie szkoliły się na weekendowych i tygodniowych warsztatach, ale poziom nie był zadawalający. Schirach opowiadał się za zorganizowaniem profesjonalnych szkoleń, które zapewnią HJ dobrze przygotowanych przywódców

Struktura BDM przedstawia się następująco:

Liczba członkiń Jung Mädel Bund Bund Deutscher Mädel

(do) 15

Jungmädelschaft

Mädelschaft

50

Jungmädelschar

Mädelschar

150

Jungmädelgruppe

Mädelgruppe

600

Jungmädelring

Mädelring

3 000

Jungmädelgau

UnterGau

15 000

- - -

Gau

75 000

- - -

Obergau

375 000

- - -

Gauverband


Źródło Andrzej Zand, Szkoła i wychowanie w Niemczech hitlerowskich, Polski Instytut Socjologiczny, Warszawa 1939, s. 37.

Od 1933 r. wprowadzono obowiązek noszenia mundurów dla dziewcząt. Mundur składał się z niebiesko-czarnej spódnicy, czarnej chusty, białej bluzki i skarpetek oraz brązowych, skórzanych butów. Mundurek ten określano mianem Ehrenkleid czyli ubioru honorowego, który mógł być noszony tylko podczas służby i uroczystości. Po zakończonej służbie dziewczęta przebierały się w swoje zwykłe ubrania. BDM podkreślał, że po służbie należy nosić prosty i skromny strój. Zdecydowanie tępiono ozdoby i makijaż. Baldur von Schirach podkreślał: "...celem BDM nie jest zakłamany ideał uszminkowanej i zewnętrznej piękności, lecz walka o prawdziwą piękność zawartą w harmonijnym kształtowaniu ciała i ducha" (Schirach, s. 97.).

umundurowane dziewcząt w BDM
Żródło: Organisationsbuch der NSDAP, 3. Auflage (Munich: Franz Eher, 1937), tabela nr 60.

Członkinią BDM mogła zostać dziewczynka o aryjskim pochodzeniu. Do 1936 r. przepisy regulujące przyjmowanie dziewcząt do organizacji były bardzo wymagające. Dziewczęta musiały przedstawić dokumenty potwierdzające, że do 1.01.1800 r. w rodzinie nie było domieszki żydowskiej i kolorowej krwi. Od 1938 r. wprowadzono łagodniejsze przepisy. Członkinią BDM mogła zostać dziewczyna, której jeden z pradziadków był Żydem, ale należało okazać tzw. "paszport zdrowia" (Gesundheitspass), który był świadectwem nienagannego zdrowia i braku chorób dziedzicznych. Od 1939 r. wymagano od dziewcząt stwierdzenia braku zaburzeń w rozwoju umysłowym i fizycznym.
Można wyróżnić kilka powodów wstępowania dziewcząt do BDM:
1. Wiara w Niemcy (rozwój nowych Niemiec).
2. Atrakcyjność organizacji (różnorodność zajęć, szeroki wachlarz zajęć sportowych dostępny dotychczas tylko dla elit).
3. Pokazanie swojego zaangażowania dla narodowego socjalizmu.
4. Wyrwanie się spod rodzicielskiej kontroli.
5. Bunt przeciw mieszczańskim normom.

Przynależność do BDM była bardzo absorbująca. Jedna z członkiń, Melita Maschmann, wspominała, że czasami opuszczała zajęcia szkolne by należycie wywiązać się ze swoich obowiązków w BDM. W soboty odbywały się spotkania, które czasem trwały nawet 12 godzin.

Rozkład zajęć w Bund Deutscher Mädel.

Najważniejsze były zajęcia sportowe, które stanowiły 2/3 całego programu. Organizowano różne konkursy sprawdzające sprawność fizyczną dziewcząt, dla najlepszych przygotowano odznaczenia za osiągnięcia sportowe. Schirach podkreślał, że wychowanie fizyczne jest szczególnie istotne dla dziewcząt jako "nosicielek życia i ich prawa do pracy nad całokształtem narodu." (Schirach, s. 100.), dlatego 23 września 1934 r. uchwalił Dniem Sportu Rzeszy BDM. W 1934 r. Kierownictwo Młodzieży Rzeszy NSDAP (Reichjugendführung NSDAP w skrócie RJF) wprowadziło brązowe i srebrne medale dla szczególnie zdolnych dziewcząt. Zdobycie takiego odznaczenia stało się marzeniem nie jednej członkini BDM, aby je zrealizować należało wykazać się w następujących dziedzinach: sport, kwestie światopoglądowe, praktyczna znajomość wycieczek. Warunkiem otrzymania odznaczenia było zdanie egzaminu, na którym sprawdzano wiedzę z zakresu sportu i narodowego socjalizmu. Przyjęto, że każda dwunastolatka powinna zdobyć brązowe odznaczenie, a szesnastolatka srebrne. W przypadku srebrnego medalu dziewczęta musiały wykazać się wiedzą z zakresu zdrowia i podstaw samoobrony.

Główny lekarz HJ opracował 10 przykazań, których przestrzeganie miało zapewnić zdrowie członkiniom BDM. Pierwsze z nich brzmiało następująco: "Twoje ciało należy do Twojego narodu, ponieważ to jemu zawdzięczasz jego istnienie" (cyt. za Sobieszczyk, s. 346.). Kolejne zwracały uwagę na odpowiednią dietę (spożywanie owoców i warzyw), higienę ciała i wypoczynek.

Dużą popularnością cieszyły się tzw. wieczornice (Heimabend) podczas których dziewczęta wspólnie śpiewały, dyskutowały i czytały. Heimabend odbywały się raz w tygodniu, zazwyczaj w środy. Najczęściej mówiono o Führerze, kwestii rasowej, granicach III Rzeszy, historii niemieckiego chłopstwa. Małżeństwo i macierzyństwo były również częstym tematem spotkań. Dziewczęta wykorzystywały podczas wieczornic materiały z następujących czasopism: "Das deutsche Mädel", "Das junge Deutschland", "Jugend und Heimat", "Sport und Jugend". Ponadto korzystano z filmów i audycji radiowych np. "Die Stunde der jungen Nation". Przywódczynie otrzymywały wszelkie niezbędne materiały do przeprowadzenia zajęć i wskazówki jak interpretować omawiane teksty i zdjęcia.

W 1938 r. dziewczęta znajdujące się w Jungmädelbund obowiązywał następujący program:
"1 rok: germańscy bogowie i bohaterowie;
 2 rok: wybitni Niemcy od Widukinda - do Fryderyka Wielkiego i Ottona Bismarcka;
 3 rok: Dwadzieścia lat walki w Niemczech. Od I wojny światowej do przejęcia władzy przez nazistów w 1933 r.;
 4 rok: Adolf Hitler i jego współbojownicy;"
(Grünberg, s. 132.).

Dziewczęta zrzeszone w Jungmädelbund uczyły się wybranych informacji z biografii Hitlera, wszystkich zwrotek "Deutschland, Deutschland über alles" i "Horst Wessel Lied". Obowiązywała również znajomość życiorysów bohaterów HJ i kalendarza nazistowskich świąt.
W schroniskach, w których członkinie Jungmädelbund spędzały weekendy, uczyły się wykonywania codziennych czynności tj. ścielenie łóżka, sprzątanie, przyrządzanie posiłków.

Program BDM w 1938 roku przedstawiał się następująco:
"1 rok: Początki Rzeszy (czasy germańskie, cesarstwo i Kościół, wojna chłopska; Niemieckie osadnictwo w Europie; wojny wyzwoleńcze XVIII i XIX w; Druga
           Rzesza; Osiągnięcia narodu niemieckiego na świecie; Od pierwszej wojny światowej - do Trzeciej Rzeszy;

 2 rok: Naród i jego dziedzictwo krwi (selekcja naturalna, prawa dziedziczności, zachowanie ). Naród i jego - przestrzeń życiowa - (Niemcy były dawniej większe;
           Walka o Wschód; Potrzebujemy "przestrzeni życiowej"; Żądamy kolonii);

 3 i 4 rok: Opracowanie politycznych zadań i tematów (Rozwój ruchu narodowosocjalistycznego; Dzieło Führera; Niemcy a świat)."
(Grünberg, s. 133.).


Wg programu BDM dziewczęta miały pomagać niemieckiej ludności w wykonywaniu codziennych obowiązków. 1934 r. ogłoszono rokiem służby w gospodarstwie domowym (Hauswirtschaftliches Lehrjahr). Program obejmował dziewczęta w wieku 14 - 21 lat. W 1934 r. służbę pełniły tylko chętne dziewczęta, a od 1938 r. zajęcia te stały się obowiązkowe. Dziewczęta pracowały nie więcej niż 10 godzin dziennie, tygodniowo nie mogły przekroczyć limitu 54 godzin. Zalecano by każda niemiecka gospodyni przyjęła w roku przynajmniej jedną dziewczynę z BDM. Gospodynie nie wypłacały pensji dziewczętom, ale zalecano by w miarę swych możliwości wypłacały kieszonkowe. Zakres obowiązków dziewcząt był ściśle związany z propagowanym ideałem niemieckiej kobiety. Dziewczęta opiekowały się więc głównie dziećmi i pomagały w pracach domowych. Rozkład pracy miał umożliwić dziewczętom udział w codziennych zbiórkach. Członkinie BDM spały w obozach, które przed wybuchem II wojny światowej były rozmieszczone głównie na granicy z Polską, Czechami i Francją. Na granicy polsko-niemieckiej funkcjonowało 400 takich obozów. Życie w obozie było dobrze zorganizowane. Latem pobudka o piątej rano, zimą godzinę później. Każda z dziewcząt miała przydzielone obowiązki. Po pracy w gospodarstwie dziewczęta uczestniczyły w wykładach, pogadankach jak i wspólnej gimnastyce. Dziewczęta, które podczas służby na wsi wykazały się szczególną pilnością i dokładnością mogły liczyć na karierę w organizacjach narodowo-socjalistycznych. Zaświadczenie o odbytej służbie było niezbędne by podjąć studia. Takie zaświadczenie przydawało się też, gdy kobiety starały się o pożyczkę małżeńską (w wysokości 1000 marek).

W BDM funkcjonowała też Szkoła Gospodarstwa Domowego (Haushaltungsschulen des BDM). Warunkiem przyjęcia do szkoły było ukończenie 14 roku życia, najczęściej uczennicami zostawały członkinie BDM. Nauka trwała rok lub półtora. Program zajęć przewidywał naukę szycia, gotowania, higieny, pielęgnacji roślin jak również zajęcia o rasie i narodzie. Szkoła nie cieszyła się zbyt dużą popularnością. W 1935 roku funkcjonowały zaledwie 3 takie szkoły, a w 1938 było ich już 27 (kształciło się 975 uczennic).

Glaube und Schönheit.

W 1937 roku zapadła decyzja o rozbudowaniu BDM przez utworzenie nowej sekcji - Glaube und Schönheit (Wiara i piękno) przeznaczonej dla dziewcząt w wieku 17-21 lat. Decyzję podjął Baldur von Schirach z dr Juttą Rüdiger, referentką BDM.
Przynależność do tej sekcji nie była obowiązkowa, ale jej utworzenie stanowiło konkurencję dla istniejących organizacji kobiecych, które z czasem traciły na popularności. Inicjatorem utworzenia nowej sekcji w strukturach BDM był Baldur von Schirach, który twierdził, że dziewczęta w wieku 17-21 lat nie powinny jeszcze należeć do organizacji kobiecych, ze względu na zbyt dużą różnicę wieku z innymi członkiniami. Przede wszystkim chodziło o ćwiczenia fizyczne, które dla młodych dziewcząt były niezwykle ważne (miały w najbliższej przyszłości wydać na świat zdrowe potomstwo). Dopiero na przełomie 1942/43 roku Glaube und Schönheit stało się jedyną organizacją dla dziewcząt w wieku 17-21 lat. Jeżeli dziewczyna wyszła za mąż przed ukończeniem 21 roku życia od razu przechodziła do NSF.

Przywódczyniami Glaube und und Schönheit były:
1) Clementine zu Castell (1937 - 1939)
2) Annemarie Kasper (1939 - 1943)
3) Jutta Rüdiger (1943 - 1945).

Członkinie tej sekcji miały przygotowywać się do roli matki i gospodyni domowej. Dużą uwagę przywiązywano do ćwiczeń fizycznych, które miały przygotować ciało do ciąży i połogu. Program obejmował również wiedzę z zakresu higieny osobistej jak i urządzenia domu. Dziewczęta szkolono we wspólnotach pracy (Arbeitsgemeinschaften). Każda grupa liczyła od 15 do 20 dziewcząt. Zajęcia w danej wspólnocie odbywały się raz w tygodniu i trwały rok, po czym dziewczęta przechodziły do kolejnej wspólnoty. W ciągu czterech lat dziewczęta przynależały więc do czterech wspólnot. W Glaube und Schönheit wyróżniono 12 wspólnot, które koncentrowały się wokół czterech dziedzin:
1. Sport i przygotowanie przyszłej kadry.
2. Gospodarstwo rolne i domowe (zajęcia praktyczne).
3. Kultura (projektowanie wnętrz, szycie, zabawy towarzyskie).
4. Szkolenie polityczne (nauka o narodzie i rasie).

BDM w obliczu wojny.

Wybuch wojny wpłynął na program wychowawczy żeńskiej części HJ. Dziewczęta uczestniczyły w szkoleniach ochrony przeciwlotniczej, na wypadek pożaru, uczyły się również jak udzielić pierwszej pomocy. Część dziewcząt znalazło zatrudnienie w przemyśle zbrojeniowym. Początkowo tylko chłopcy mieli być objęci szkoleniem militarnym, ale po klęsce stalingradzkiej dziewczęta uczono posługiwania się bronią. Melita Maschmann wspomina: "Podczas ostatnich miesięcy w Reichjugendführung przeszkolono nas w strzelaniu z pistoletu, mieliśmy się też nauczyć obsługiwać pancerfaustu." (Maschmann, s. 210.).
Początkowo dziewczęta uczono tylko udzielania pierwszej pomocy, z czasem zakres przekazywanej wiedzy się rozszerzał. W sierpniu 1944 r. wydano rozkaz, który nakazywał dyspozycyjność każdej członkini BDM.
Starsze członkinie BDM pomagały dzieciom i młodzieży w ewakuacji do obozów rozmieszczonych na wsiach. Dziewczęta pomagały również walczącym żołnierzom Wehrmachtu (nazywano je Wehrmachthelferinnen - pomocnicami Wehrmachtu). Członkinie BDM pracowały w szpitalach polowych, na dworcach, gotowały posiłki dla żołnierzy. Część z nich służyła nawet w obronie przeciwlotniczej.

Jedna z członkiń BDM, Melita Maschmann, w swojej książce pt. "bilans" zastanawiała się nad poświęceniem niemieckiej młodzieży. Dziewczęta z zapałem wykonywały swoje obowiązki, chłopcy z HJ walczyli z pasją i zawziętością, wierząc, że szczęście stoi po ich stronie. Maschmann postawę niemieckiej młodzieży podsumowała następującymi słowami: "Nas z magiczną mocą zaślepiła tajemnica, która zdawała się być ukryta za słowami < wielkie Niemcy > " (Maschmann, s. 206.).


Bibliografia:
Źródła:
1. Bobkowska Wanda, Działalność kobiet w narodowo-socjalistycznych Niemczech, Drukarnia P. Mitręgi, Kraków 1937
2. Hoffmann Heinrich, Baldur von Schirach, Jugend um Hitler, Kochstrasse 10, Berlin 1934
3. Iwaszkiewicz Wacław, Młodzież niemiecka w Hitler-Jugend, Drukarnia F. Wyszyński i S-ka, Warszawa 1938
4. Junge Traudl, Müller Melissa, Z Hitlerem do końca, Bellona, Warszawa 2003
5. Maschmann Melita, Bilans. Moje życie w Hitlerjugend. Bez usprawiedliwienia, Oficyna Wydawnicza Mireki, Kraków 2005
6. Schirach Baldur v., Die Hitlerjugend, Berlin 1934
7. Zand Andrzej, Szkoła i wychowanie w Niemczech hitlerowskich, Polski Instytut Socjologiczny, Warszawa 1939
Opracowania:
1. Burleigh Michael, Trzecia Rzesza. Nowa historia., Książka i Wiedza, Warszawa 2002
2. Butler Rupert, SS - Hitlerjugend. Historia 12 Dywizji pancernej Waffen - SS, Wydawnictwo Oskar, Warszawa 2003
3. Eberle Henrik, Uhl Matthisa, Teczka Hitlera, Świat Książki, Warszawa 2005
4. Fiedor Karol, Lebensraum: ideologie w systemie wychowawczym społeczeństwa Trzeciej Rzeszy, Oddział Centrum Doskonalenia nauczycieli, Wrocław 1990
5. Grunberger Richard, Historia społeczna III Rzeszy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994
6. Grünberg Karol, Hitler-Jugend, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Dom Organizatora, Toruń 1998
7. Król Eugeniusz Cezary, Propaganda i indoktrynacja narodowego socjalizmu w Niemczech 1919 - 1945: studium organizacji, treści, metod i technik masowego
    oddziaływania, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk: Rytm, Warszawa 1999
8. Pätzold Kurt, Weissbecker Manfred, Rudolf Hess - ciekawa historia, Muza SA, Warszawa 2001
9. Sobieszczyk Agnieszka, Związek Dziewcząt Niemieckich w systemie nazistowskiej indoktrynacji, Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi, t. XXVII,
    Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2004


powrót do strony głównej

© copyright 2009, Monika "monikqe"Janiak
Design by Scypion