Amunicja karabinowa


8x56R Mannlicher

Od 1920 roku w Zakładach Amunicyjnych "Pocisk" uruchomiono produkcję nabojów karabinowych systemu Mannlicher wykorzystując oprzyrządowanie produkcyjne nabyte w austriackiej firmie "Histenberger".
Produkowano łuski mosiężne o kształcie butelkowatym, z wystającą kryzą.
Były one elaborowane prochem bezdymnym w ilości 2,7 g.
Stosowano pocisk ze szczytem zaokrąglonym, z płaszczem stalowym i ołowianym rdzeniem (97% ołowiu i 3% antymonu).

8x50R Lebel

Amunicję do francuskich karabinów systemu Lebel wytwarzano w Polsce w dwóch zakładach: w Zakładach Amunicyjnych "Pocisk" oraz w Warsztatach Amunicyjnych w Warszawie.
Naboje elaborowano początkowo prochem importowanym z Francji, a następnie produkowanym w kraju w Państwowej Wytwórni Prochu w Pionkach.
Produkowano również amunicję ślepą zaopatrzoną w pociski drewniane oraz naboje miotające do karabinowych granatników nasadkowych typu VB.
Naboje tego typu były pakowane po 8 sztuk w kartonowe pudełka lub w pakiety po 10 sztuk.

7,92x57 Mauser

W pierwszych latach niepodległości Polski niewielkie ilości amunicji dostosowanej do niemieckich karabinów systemu Mauser produkowały Warsztaty Amunicyjne zlokalizowane w Toruniu, Poznaniu, Krakowie i Warszawie.
Po podjęciu decyzji o standaryzacji uzbrojenia strzeleckiego masową scentralizowaną produkcję amunicji tego typu podjęto w Zakładach Amunicyjnych "Pocisk" oraz Państwowych Wytwórniach Uzbrojenia - Fabryce Amunicji (PWU - FA) w Skarżysku.
W polskich pociskach stosowano łuski o składzie 67% miedzi i 33% cynku lub 72% miedzi i 28% cynku.
Doświadczalnie Fabryka Amunicji w Skarżysku wykonała serię próbną amunicji z łuską stalową, a w Zakładach Amunicyjnych "Pocisk" wyprodukowano partie amunicji zaopatrzonej w łuskę stalową miedziowaną (próba bonderyzacji).

Nabój z pociskiem S

Długość naboju: 80,3 mm
Długość pocisku: 28 mm
Masa naboju: 24,0-24,5 g
Masa pocisku: 10 g
Masa materiału miotającego: 3,15 g
Prędkość wylotowa: 860 m/s

Standardowy nabój używany w karabinach i karabinkach piechoty.
W przypadku prowadzenia ognia do celów opancerzonych uzyskiwano z odległości 100 metrów następującą przebijalność pancerza jednorodnego:
- 5,8 mm przy 90°
- 5 mm przy 60°,
- 4,3 mm przy 45°.
Nabój był znakowany na dnie łuski czarną obwódką spłonki.
Cena jednostkowa wynosiła 0,26 zł.

Nabój z pociskiem SC

Długość naboju: 80,3 mm
Długość pocisku: 35 mm
Masa naboju: 26,8 g
Masa pocisku: 12,8 g
Masa materiału miotającego: 2,90 g
Prędkość wylotowa: 760 m/s

Standardowy nabój używany w ręcznych i ciężkich karabinach maszynowych.
Nabój był znakowany na dnie łuski zieloną obwódką spłonki.

Nabój z pociskiem D

Długość naboju: 80,3 mm
Długość pocisku: 39,2 mm
Masa naboju: 27,5-28 g
Masa pocisku: 13,75 g

Specjalny nabój dalekonośny konstrukcji kpt. inż. Tadeusza Łukaszewicza opracowany w Instytucie Technicznym Uzbrojenia na potrzeby ckm wz. 30.
Z jego wykorzystaniem można było prowadzić ogień na odległość do 5500 m.
Rdzeń ołowiany z domieszką 6-8% antymonu miał masę 10,65-10,8 g.
Nabój był znakowany na dnie łuski fioletową obwódką spłonki.

Nabój z pociskiem P

Długość naboju: 80,3 mm
Długość pocisku: 37 mm
Masa naboju: 25,3 g
Masa pocisku: 11,55 g
Masa materiału miotającego: 2,95 g
Prędkość wylotowa: 800 m/s

Nabój przeciwpancerny przeznaczony do zwalczania celów osłoniętych lekkim pancerzem oraz zabudowań i obiektów fortyfikacji polowej.
W przypadku prowadzenia ognia do celów opancerzonych uzyskiwano z odległości 100 metrów następującą przebijalność pancerza jednorodnego:
- 15 mm przy 90°,
- 9 mm przy 60°,
- 6 mm przy 45°.
Nabój był znakowany na dnie łuski czerwoną obwódką spłonki.
Cena jednostkowa wynosiła 0,48 zł.

Nabój z pociskiem PS

Długość naboju: 80,3 mm
Długość pocisku: 37 mm
Masa naboju: 24 g
Masa pocisku: 10 g
Masa materiału miotającego: 3 g
Prędkość wylotowa: 820 m/s

Nabój przeciwpancerny przeznaczony do zwalczania celów osłoniętych lekkim pancerzem oraz zabudowań i obiektów fortyfikacji polowej.
W części dennej dodatkowo zaopatrzony w smugacz dający po strzale wyraźny ślad koloru czerwonego.
Nabój był znakowany na dnie łuski niebieską obwódką spłonki.
Cena jednostkowa wynosiła 0,65 zł.

Nabój z pociskiem Z

Długość naboju: 80,3 mm
Długość pocisku: 37 mm
Masa naboju: 23,8 g
Masa pocisku: 9,6 g
Masa materiału miotającego: 3 g
Prędkość wylotowa: 820 m/s

Nabój zapalający przeznaczony do zwalczania celów wykonanych z materiałów łatwopalnych (np. drewniane zabudowania) lub zawierających materiały pędne (pojazdy, samoloty, cysterny i beczki z paliwem).
Był produkowany w dwóch wersjach.
Nabój był znakowany na dnie łuski żółtą obwódką spłonki.

Nabój z pociskiem W

Nabój wskaźnikowy zaopatrzony w niewielki ładunek wybuchowo-błyskowy.
Wierzchołek pocisku był polakierowany na czerwono oraz miał czarną obwódkę na dnie łuski wokół spłonki.

Nabój z pociskiem ślepym

Długość naboju: 80,4 mm
Długość pocisku: 31 mm
Masa naboju: 13,3 g
Masa pocisku: 0,65 g
Masa materiału miotającego: 1,2 g

Na potrzeby szkoleniowe w posługiwaniu się indywidualną bronią strzelecką produkowano naboje ślepe z pociskiem drewnianym lub z zakończeniem w formie gwiazdki o 6 fałdach - były one elaborowane specjalnym prochem produkcji Zakładów Przemysłowych "Boryszew" (w postaci żółtych pręcików) oddzielonych od pocisku przybitką ze zgrzebnej bawełny.
Pocisk był polakierowany na niebiesko oraz miał jasnoszarą obwódkę na dnie łuski wokół spłonki.

Nabój z pociskiem ślepym do km

Długość naboju: 80,4 mm
Długość pocisku: 34 mm
Masa naboju: 13,9 g
Masa pocisku: 0,92 g

Na potrzeby szkoleniowe w posługiwaniu się zespołową bronią strzelecką produkowano naboje ślepe z pociskiem drewnianym.
Zwiększona masa drewnianego pocisku była podyktowana chęcią zachowania większej energii odrzutu niezbędnej do zasilenia automatyki broni automatycznej.
Pocisk był polakierowany na czerwono oraz miał jasnoszarą obwódkę na dnie łuski wokół spłonki.
Powyższe naboje były pakowane w pudełka kartonowe po 15 sztuk (luzem lub w pięcionabojowych łódkach).
Pudełka pakowano w hermetyczne puszki cynkowe, które dla odmiany pakowano w drewniane skrzynie - łączna pojemność takiej skrzyni to 1260 naboi karabinowych.

Amunicja lotnicza

Na potrzeby broni pokładowej samolotów produkowano także specjalne serie naboi o podwyższonych parametrach eksploatacyjnych i jakościowych (ścisła tolerancja wymiarowa, równomierne spalanie masy prochowej, jakość spłonek), co umożliwiało ich bezproblemowe stosowanie w broni maszynowej zsynchronizowanej z obrotami śmigła:
- amunicja zwykła S lot.,
- amunicja przeciwpancerna P lot.,
- amunicja przeciwpancerna-świetlna PS lot.,
- amunicja zapalająca Z lot.

Po początkowym zamieszaniu w oznakowaniu łusek w 1925 roku wprowadzono ujednolicony system nanoszenia oznaczeń na dnie łuski.
Przede wszystkim podzielono dno na cztery sektory (z wykorzystaniem lub bez linii sektorowych), z sektorami rozłożonymi co 90 stopni.

Na godzinie 12 umieszczano kod producenta (zakładu scalającego naboje):
       Orzeł - Wojskowa Wytwórnia Amunicji Karabinowej (WWAK) do końca 1925,
       Orzeł - Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia - Fabryka Amunicji w Skarżysku, od 1927 roku,
       - Pk - Zakłady Amunicyjne "Pocisk" S.A. w Warszawie,
       - N-N - Wytwórnia Amunicji nr 1 Fort Bema w Warszawie.
Na godzinie 6 umieszczano kod dostawcy mosiądzu do produkcji łusek:
       - B - Fabryka Amunicji, Armatur i Odlewnia Metali "Babbit",
       - D - Schweizerische Metallwerke w Dornach, Szwajcaria,
       - Dz - Walcownia Metali w Dziedzicach,
       - E - Enzesfelder Metallwarenfabrik w Enzesfeld, Austria,
       - F lub Fr- Fabryka Wyrobów Srebrnych i Platerowanych, Józef Fraget w Warszawie,
       - Hr - Fabryka Wyrobów Platerowanych Bracia Henneberg w Warszawie,
       - K - Kynoch Ltd. w Witton, Wielka Brytania,
       - N - Norblin S.A. w Warszawie,
       - NW - Metallwarenfabrik Neurath w Wiedniu, Austria.
Na godzinie 3 znajdowała się dwucyfrowa końcówka roku produkcji, np. 39 = 1939, natomiast na godzinie 9 umieszczano kod materiałowy:
       - 67 - mosiądz o składzie 67% miedzi i 33% cynku
       - 67* - mosiądz o składzie 67% miedzi i 33% cynku, pochodzenia zagranicznego
       - 72 - mosiądz o składzie 72% miedzi i 28% cynku
       - 28 - mosiądz o składzie 72% miedzi i 28% cynku
       - Fe - łuski stalowe

7,92x107

Amunicja tego typu została opracowana w Państwowych Wytwórniach Uzbrojenia - Fabryce Amunicji (PWU - FA) w Skarżysku i była używana w karabinie przeciwpancernym wz. 1935 opracowanym przez zespół konstrukcyjny inż. Józefa Maroszka.
W toku prób wydłużono cześć cylindryczną, zlikwidowano ścięcie części dennej pocisku oraz zmniejszono ostrołuk części głowicowej.
Cena jednostkowa naboju wynosiła 0,96 zł.

7,92 mm nabój z pociskiem DS

Długość naboju: 132,03 mm
Długość pocisku: 61,8 mm
Masa naboju: 37,3 g
Masa pocisku: 12,8 g
Masa materiału miotającego: 11,15 g
Prędkość wylotowa: 1265 m/s

Specjalna amunicja przeciwpancerna.
Znacznie wydłużona łuska była wykonana ze stopu 67% miedzi i 33% cynku i mieściła powiększony ładunek prochu nitrocelulozowego.
Pocisk z rdzeniem ołowianym w płaszczu stalowym melchiorowym wykorzystywał efekt Gerlicha - dzięki dużej prędkości miękki ołów rozpłaszczał się na powierzchni pancerza przekazując mu swoją energię co prowadziło do wybicia "korka" o średnicy około 3 kalibrów który raził wnętrze pojazdu (miał zdolność przebicia deski grubości 4-5 centymetrów) lub do oderwania fragmentów po jego wewnętrznej stronie.
Wadą tego rozwiązania było gwałtowne zanikanie tego efektu przy niższej prędkości lotu pocisku w momencie rażenia celu - w tej sytuacji rozpłaszczał się on na pancerzu nie powodując szkód.
Podczas testów odnotowano przebijalność pionowej jednorodnej płyty pancernej o grubości 33 mm z odległości 100 metrów oraz o grubości 15 mm przy strzelaniu z odległości 300 metrów.

Początkowo naboje produkowano bez wybijania oznaczeń na dnie łuski.
Potem wprowadzono kod roku produkcji w postaci dwóch ostatnich cyfr (kod 37 to rok produkcji 1937).
Naboje pakowano w kartonowe pudełka po 12 sztuk.
Pudełka pakowano w hermetyczne puszki cynkowe mieszczące 144 naboje, które dla odmiany pakowano w drewniane skrzynie.

Nabój z pociskiem ślepym

Do celów szkoleniowych używano naboje ślepe zaopatrzone w pocisk drewniany. Pocisku był polakierowany na niebiesko, natomiast łuska miała niebieską obwódkę na dnie wokół spłonki.
Początkowo naboje produkowano bez wybijania oznaczeń na dnie łuski. Potem wprowadzono kod roku produkcji w postaci dwóch ostatnich cyfr (kod 37 to rok produkcji 1937).
Naboje pakowano w kartonowe pudełka po 12 sztuk. Pudełka pakowano w hermetyczne puszki cynkowe mieszczące 144 naboje, które dla odmiany pakowano w drewniane skrzynie.

Źródła:
Zbigniew Gwóźdź, Piotr Zarzycki "Polskie konstrukcje broni strzeleckiej", wyd. SIGMA NOT, Warszawa 1993


powrót do strony głównej


© copyright 2010, Marcin "Virtualbob" Skrzypacz
Design by Scypion