Legion Czechos³owacki.

Po rozpadzie Czechos³owacji 15 marca 1939 roku, wielu czechos³owackich polityków i ¿o³nierzy opu¶ci³o swój kraj, udaj±c siê na emigracjê. Wiêksza czê¶æ z nich uda³a siê do Francji, gdzie trafi³o ich oko³o czterech tysiêcy, z czego przez terytorium polskie przedosta³o siê i w sze¶ciu transportach wyp³ynê³o z Gdyni 1212 ¿o³nierzy (w tym 477 lotników). Wstêpowali oni nastêpnie do francuskiej Legii Cudzoziemskiej, a lotnicy do si³ powietrznych Arme l'Air.



Dekoracja lotników czechos³owackich za udzia³ w walkach w 1939 roku w obronie polskiego nieba (oznaczeni x od lewej: V. Fisher, Vojtisek, V. Jelinek, Broz, Æermak, Jar. Kamarad, Leo Herbaæka, Francisek Naxera, Josef Rehak (1941 r., Wielka Brytania)

W Polsce pozosta³o ok. 1000 ¿o³nierzy (w tym 190 lotników), którzy nie chcieli siê udawaæ na obczyznê, ale wzorem legionów z I Wojny ¦wiatowej walczyæ o niepodleg³o¶æ swojego kraju.
Na podstawie ustaleñ z konsulatem czechos³owackim w Krakowie, w znajduj±cej siê miejscowo¶ciach Bronowice Ma³e k/Krakowa oraz Le¶na k/Baranowicz, utworzono obozy przej¶ciowe grupuj±ce specjalistów wojsk l±dowych, natomiast lotników kierowano na przeszkolenie specjalistyczne do Centrum Wyszkolenia Lotniczego Nr 1 w Dêblinie.

23 maja przyby³ do Polski genera³ armii Lev Prchala, a 20 czerwca pu³kownik Ludvik Svoboda. Ze wzglêdu na rangê stanêli oni na czele tworz±cych siê oddzia³ów. Wybuch wojny 1 wrze¶nia przerwa³ dzia³ania organizacyjne i 3 wrze¶nia dekretem prezydenta Ignacego Mo¶cickiego powo³ano Legiony Czeski i S³owacki, dzia³aj±ce razem jako Legion Czechos³owacki, którego dowódc± zosta³ mianowany genera³ broni Lev Prchala. Marsza³ek Edward ¦mig³y-Rydz wyda³ tak¿e odezwê do ¿o³nierzy czechos³owackich, zachêcaj±c ich do ochotniczego wstêpowania do tworzonych jednostek.

Na miejsce formowania Legionu Czechos³owackiego wytypowano o¶rodek w Le¶nej, którego komendantem by³ pu³kownik Karol Zborowski, a oficerem ³±cznikowym major Henryk Smrotecki. Z Bronowic Ma³ych do Le¶nej pierwszy transport kolejowy odjecha³ ju¿ 30 sierpnia wieczorem, przybywaj±c na miejsce nastêpnego dnia. 31 sierpnia przyby³ równie¿ pu³kownik Ludvik Svoboda i obj±³ dowodzenie nad zgromadzonymi tam oddzia³ami (ok. 700 osób).
Poniewa¿ przebieg walk na froncie by³ niekorzystny, 11 wrze¶nia pu³kownik Svoboda zarz±dzi³ ewakuacjê o¶rodka. ¯o³nierzom wydano broñ rêczn± i maszynow±, po czym ok. godz 16:00 wys³ano ich transportem kolejowym w kierunku Sarne-Równe-Tarnopol.
Zniszczenia linii kolejowej opó¼nia³y ruch poci±gów, tak wiêc stacjê w Tarnopolu osi±gniêto dopiero 14 wrze¶nia. Trzy cekaemy wraz z 25 osobow± obs³ug± wyznaczono do zapewnienia obrony przeciwlotniczej miasta.
Nastêpnego dnia Legion poniós³ pierwsz± ofiarê - w pobli¿u wsi Hluboczek Wielki poci±g zosta³ zaatakowany przez samoloty s³owackie. Od bratobójczego ognia pok³adowych karabinów maszynowych zgin±³ aspirant Vítìzslav Grünbaum.
17 wrze¶nia kolumna przyby³a do Horodyszcza, a dzieñ pó¼niej dotar³a do miejscowo¶ci Podhajce, gdzie zosta³a internowana przez wkraczaj±ce od wschodu oddzia³y Armii Czerwonej.
Ma³a grupa pod dowództwem kapitana Fanty zdo³a³a unikn±æ internowania i tras± Tremblowa-Kopyczyñce-Husiatyñ dotar³a 21 wrze¶nia do granicy polsko-rumuñskiej.

4 wrze¶nia grupa oko³o 200 Czechos³owaków, którzy pozostali jeszcze w Bronowicach, pod dowództwem kapitana Divoky wyruszy³a kolej± do Le¶nej. Po przymusowym postoju w ¦widniku w dniach 6-9 wrze¶nia, spowodowanym konieczno¶ci± odgruzowania zbombardowanego przez niemieckie lotnictwo miasta, Czechos³owacy przybyli do Le¶nej 12 wrze¶nia, nikogo ju¿ nie zastaj±c. Udali siê wiêc na po³udniowy wschód, 18 wrze¶nia osi±gaj±c Delatyñ. Z tej miejscowo¶ci ju¿ pieszo przez Berezów-Kosowo-Kuty udali siê w stronê rumuñskiej granicy, przekraczaj±c j± 19 wrze¶nia.
Byli ¿o³nierze Legionu Czechos³owackiego zostali przez Rumunów internowani w miejscowo¶ci Jarmolinka.

Czechos³owacka Eskadra Rozpoznawcza.

¯o³nierze lotnictwa czechos³owackiego przedostawali siê do Polski na ró¿ne sposoby - pieszo, kolej± jak równie¿ na pok³adzie swoich samolotów.
7 czerwca o¶miu lotników s³u¿±cych w 64 Eskadrze 3 Pu³ku Lotniczego wystartowa³o czterema samolotami z lotniska w Pieszczanach i uda³o siê w stronê Polski. Na pok³adzie samolotu Aero A.100 byli to: kapral pilot Josef Hrala i plutonowy mechanik Ludevic Iwanic. Po pó³toragodzinnym locie wyl±dowali w Krakowie. Z kolei za³ogi lec±ce na 3 samolotach Letow S.328 (kapral pilot Imrich Gablech, plutonowy mechanik Frantisek Knotek, kapral pilot Josef Knotek, kapral pilot Josef Kana, kapral mechanik Josef Rehak, Josef Lazar i starszy szeregowy Karol Volach) po trzygodzinnym locie wyl±dowa³y w Dêblinie. Wszystkich tych lotników z dniem 1 sierpnia wcielono do polskich oddzia³ów i wraz z naszymi podchor±¿ymi odbywali oni przeszkolenie w Centrum Wyszkolenia Lotniczego Nr 1 w Dêblinie.
Spo¶ród lotników odp³ywaj±cych do Francji 26 sierpnia grupa 13 ¿o³nierzy wyrazi³a chêæ pozostania w Polsce. Byli to sier¿anci: J. Mokrejs, V. Murcek, K. Richter, V. Smrcka, J. Vlekal, plutonowi J. Dobrovolny, J. Frantisek, O. Kestler, T. Motycka, M. Pavlovic, Z. Skarvada oraz kaprale J. Balejka i J. Vychnis.

Wymienionych wy¿ej lotników skierowano do Eskadry Æwiczebnej Obserwatorów, gdzie pod okiem instruktorów: starszego sier¿anta Józefa Zwierzyñskiego, sier¿anta Boles³awa Hofmana oraz plutonowego rezerwy Wilhelma Kosarza, zapoznali siê z typami samolotów u¿ywanymi w naszym lotnictwie.

Po og³oszeniu mobilizacji 30 sierpnia 1939 roku w szeregi naszego lotnictwa wcielono 93 lotników czechos³owackich, a dalszych 97 oczekiwa³o na przydzia³ w o¶rodkach w Bronowicach i Le¶nej. Z personelu tego rozpoczêto 4 wrze¶nia tworzenie Czechos³owackiej Eskadry Rozpoznawczej, a czê¶æ personelu znalaz³a siê w utworzonym 7 wrze¶nia plutonie porucznika pilota Zbigniewa Osuchowskiego.

Czechos³owacka Eskadra Rozpoznawcza organizowa³a siê na lotnisku Góra Pu³awska k/Pu³aw i po skompletowaniu liczy³a ok. 60 cz³onków personelu i dysponowa³a 11 samolotami Potez XXV i RWD-8. Po wykonaniu kilku lotów zapoznawczych przenios³a siê na l±dowisko Krzywda k/Radzynia Podlaskiego. W dniach 7-9 wrze¶nia miejscem jej stacjonowania by³y Be³¿yce k/Lublina, a do 12 wrze¶nia Wola Ga³êzowska k/Bychawy. Na dalszym szlaku znalaz³y siê lodowiska w Piaskach Luterskich, Radziechowie i Lubomli. 15 wrze¶nia eskadrê przerzucono na lotnisko Kiwierce k/Kowla, gdzie z powodu mg³y podczas l±dowania w terenie przygodnym uszkodzono 3 samoloty. Nastêpnego dnia pozosta³e maszyny odlecia³y do £ucka.
Podczas l±dowania w £ucku samolot pilotowany przez sier¿anta Vilema Murcka zosta³ zestrzelony przez polsk± obronê przeciwlotnicz±. Na szczê¶cie pilot odniós³ tylko lekkie obra¿enia. Samoloty wykona³y kilka lotów na rzecz zgrupowania wojsk broni±cego £ucka pod dowództwem genera³a brygady Piotra Skuratowicza.
Ostatnim miejscem postoju eskadry by³ Tarnopol, gdzie oddzia³ zosta³ internowany przez wkraczaj±ce oddzia³y radzieckiej Armii Czerwonej.

Stacjonuj±cy na l±dowisku ko³o maj±tku Wielkie So¶niewice pluton porucznika obserwatora Zbigniewa Osuchowskiego przyj±³ w swoje szeregi kilku lotników czechos³owackich (miêdzy innymi plutonowych pilotów Josef Frantisek, Matej Pavlovic, Zdenek Skarvada, Tomas Motycka i kapral pilot Josef Balejka) oraz ich dotychczasowych polskich instruktorów.
Oddzia³ u¿ywa³ nieuzbrojonych samolotów szkolnych typów PWS-26 i RWD-8. Po kilkukrotnej zmianie l±dowisk oddzia³ ten w dniach 16-18 wrze¶nia bra³ udzia³ w obronie £ucka, a nastêpnie w dniach 18-22 wrze¶nia dzia³a³ na korzy¶æ dora¼nie tworzonych oddzia³ów pod dowództwem genera³a brygady Stefana Strzemieñskiego oraz pu³kowników Kazimierza Halickiego i Stefana Hanki-Kuleszy. Podczas tych lotów dochodzi³o do ataków na kolumny marszowe nieprzyjaciela z wykorzystaniem zabieranych do kabiny samolotów granatów rêcznych.
Z rozkazu genera³a Strzemieñskiego 22 wrze¶nia po po³udniu ostatnie 6 samolotów jednostki odlecia³o z Kamionki Strumi³³owej do Rumunii, gdzie \ lotnicy zostali internowani. W uznaniu zas³ug bojowych porucznik Osuchowski przedstawi³ do odznaczenia Krzy¿em Walecznych plutonowych Frantiska i Pavlovica oraz kaprala Balejkê.

Lotnicy czechos³owaccy wykonali oko³o 400 lotów w ogólnym czasie 1 500 godzin. Podczas walk w Polsce w 1939 roku odnotowano nastêpuj±ce straty:

- 2 wrze¶nia podczas bombardowania Dêblina polegli: Stefan Kurka, Zdenek Rous oraz Ondrej Sandor; ranni zostali: Viktor Krucha, Miloslav Stepanek, Victor Hekl oraz Josef Kominek.
- 8 wrze¶nia na lotnisku Be³¿yce zgin±³ tragicznie plutonowy Vaclav Pesicka.
- 15 wrze¶nia na skutek ostrza³u w³asnej artylerii przeciwlotniczej podczas l±dowania w £ucku zosta³ ranny sier¿ant Vilem Murcek.
- 21 wrze¶nia podczas l±dowania w terenie przygodnym zosta³ ranny porucznik Josef Sehnal.



Plutonowy pilot Tomas Motyæka z plutonu porucznika obserwatora Zbigniewa Osuchowskiego odznaczony Krzy¿em Walecznych.


Koniec.


Bibliografia:

¦l±ski Instytut Naukowy: "Legion czechos³owacki w Polsce", Katowice 1989.
Pawlak Jerzy: "Polskie Eskadry w Wojnie Obronnej Wrzesieñ 1939", Wydawnictwa Komunikacji i £±czno¶ci, Warszawa 1991




powrót do strony g³ównej

© copyright 2006, Marcin "Virtualbob"
Design by Scypion.