Nr ISSN 2082-7431
Serwis Polska Podziemna
Dział "Postacie".
SZTUMBERK-RYCHTER, Tadeusz Ignacy.



SZTUMBERK-RYCHTER, Tadeusz Ignacy

Podpułkownik służby stałej artylerii.



Pseudonimy: "Miłosz", "Tadeusz", "Żegota", vel Sergiusz Bojarski, vel Tadeusz Klimkowski.

Urodzony: 19 sierpnia 1907 r., w Koluszkach.

Zmarł: 14 marca 1972 r., w Warszawie.


Promocje:

Podpułkownik.: 1968 r.
Major.: 11 kwietnia 1944 r.
Kapitan.: 22 stycznia 1941 r.
Porucznik.: 1 stycznia 1935 r.
Podporucznik.: 15 sierpnia 1933 r.


Funkcje:

Nauka w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim.: 1929 - 1930 r.
Nauka w Oficerskiej Szkole Artylerii w Toruniu.: sierpień 1931 - sierpień 1933 r.
Dowódca plutonu, 5 Dywizjonu Artylerii Konnej (Kraków).: 1933 - ??
Adiutant 5 Dywizjonu Artylerii Konnej.: ?? - ??
Dowódca baterii łączności, 5 Dywizjonu Artylerii Konnej (Kraków).:?? - ??
Po przeniesieniu macierzystego oddziału z Krakowa do Oświęcimia, pełnił jednocześnie funkcję oficera placu w Oświęcimiu.: maj 1939 r.
Oficer zwiadu 5 Dywizjonu Artylerii Konnej (Oświęcim).: sierpień 1939 r.
II oficer artylerii dywizyjnej 6 DP Armii "Kraków".: wrzesień 1939 r.
Wstępuje w szeregi konspiracji.: listopad 1939 r.
Oficer do zleceń Komendanta Organizacji Wojskowej Krakowa (płk Komorowski).: listopad 1939 - styczeń 1940 r.
Oficer do zleceń Komendanta Obszaru nr. IV Kraków-Śląsk ZWZ.: styczeń - luty 1940 r.
Oficer ewidencji Wydziału II Komendy Obszaru Kraków-Śląsk ZWZ.: luty - sierpień 1940 r.
Szef Oddziału II Komendy Okręgu Warszawa - Województwo ZWZ.: wrzesień 1940 - styczeń 1942 r.
Szef Oddziału II Komendy Obszaru Warszawa ZWZ - AK.: styczeń - marzec 1942 r.
Zastępca szefa Oddziału II (ppłk Czesław Czajkowski) Komendy Obszaru Warszawa AK.: kwiecień - jesień 1942 r.
Szef Wywiadu Ofensywnego Oddziału II Komendy Obszaru Warszawa AK.: marzec - jesień 1942 r.
Zastępca szefa Wydziału Techniczno - Legalizacyjnego Oddziału I Komendy Głównej AK.: jesień 1942 - ??
Dowódca oddziału partyzanckiego "Kompania Warszawska" (Zamojszczyzna).: maj - lipiec 1943 r.
Zastępca dowódcy (mjr. Stanisław Prus) Oddziałów Dywersji Bojowej Inspektoratu Rejonowego Zamość AK.: kwiecień - 30 listopada 1943 r.
Zastępca dowódcy oddziału partyzanckiego OP 9 (9 pp. Legionów).: 30 listopada - grudzień 1943 r.
Dowódca akcji uwolnienia 72 więźniów z więzienia w Biłgoraju.: 24 września 1943 r.
Szef sztabu Komendy Okręgu Wołyń AK.: grudzień 1943 - lipiec 1944 r..
Szef sztabu 27 Wołyńskiej Dywizji AK.: 28 luty - 4 maja 1944 r.
P.o. dowódcy 27 Wołyńskiej Dywizji AK.: 4 maja - 15 lipca 1944 r.
Szef sztabu 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty.: 16 - 25 lipca 1944 r.

Opinie:

Notatki:


Syn Witolda (urzędnika kolejowego) i Stefanii z domu Klimkowskiej. Wychowywał się w Skierniewicach i Piotrkowie Trybunalskim, gdzie uczęszczał do szkoły powszechnej. Po wybuchu I Wojny Światowej (1 sierpnia 1914 r.) został ewakuowany z rodzicami do Rosji, od 1917 r., uczył się w Polskiej Macierzy Szkolnej w Moskwie. Po powrocie do kraju w roku 1918 zamieszkał we Włocławku, gdzie kontynuował naukę w Szkole RGO (późniejsze gimnazjum im. Kulwiecia) w Warszawie, potem w Państwowym Gimnazjum Ziemi Kujawskiej we Włocławku. Od maja 1925 r., uczył się w Gimnazjum Męskim im. ks. Jana Długosza we Włocławku, gdzie w czerwcu 1927 r., otrzymał świadectwo dojrzałości.
Od października 1927 r., był studentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Zmuszony jednocześnie pracować zarobkowo, wobec wczesnej śmierci rodziców. Od 1927 r., był redaktorem odpowiedzialnym i redaktorem kroniki miejskiej w piśmie „Słowo Katolickie”, organie Kurii Diecezjalnej, a od 1928 r., organie prasowym Chrześcijańskiej Demokracji. W maju 1929 r., przerwał studia ze względów materialnych.

W okresie od sierpnia 1929 do sierpnia 1930 r., odbył służbę wojskową w Wołyńskiej Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, praktyki odbywał w 4 pal w Inowrocławiu. Od października 1930 do 1931 r., studiował na Uniwersytecie Lubelskim. Następnie od sierpnia 1931 do sierpnia 1933 r., w Szkole Podchorążych artylerii w Toruniu. 15 sierpnia 1933 r., promowany do stopnia podporucznika służby stałej artylerii z przydziałem do 5 DAK w Krakowie na stanowisko dowódcy plutonu. 1 stycznia 1935 r., awansowany do stopnia porucznika służby stałej artylerii.
Od 1935 r., pełnił kolejno funkcje: adiutanta dywizjonu i dowódcy plutonu łączności. Po przeniesieniu w maju 1939 r., 5 DAK z Krakowa do Oświęcimia pełnił jednocześnie funkcję oficera placu w Oświęcimiu. Wiosną 1939 r., będąc dowódcą baterii zdał egzaminy do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, ale wybuch wojny uniemożliwił mu podjęcie studiów.

W sierpniu 1939 r., był oficerem zwiadowczym w 5 DAK. W Wojnie Obronnej 1939 r., walczył jako II oficer sztabu artylerii dywizyjnej 6 DP Armii „Kraków”. Przeszedł cały szlak bojowy 6 DP. 20 września, podczas walk na Lubelszczyźnie dostał się do niewoli niemieckiej, wraz z całym sztabem 6 DP. Przebywał w przejściowym obozie jenieckim w Bochni, skąd na początku października 1939 r., zbiegł w przebraniu kobiety. Zamieszkał przy ul. Litewskiej 4 w Krakowie. Czynny w konspiracji od listopada 1939 r., jako oficer do zleceń płk Tadeusza Komorowskiego Komendanta Organizacji Wojskowej Krakowa, a od stycznia 1940 r., Komendanta Obszaru nr IV Kraków-Ślask ZWZ.
Od lutego 1940 r., był oficerem ewidencji Oddziału II Komendy Obszaru Kraków-Śląsk ZWZ. Formalnie był wówczas wspólnikiem Bohdana Millera, prowadzącego kancelarię adwokacką przy ul. Długiej w Krakowie.
Zagrożony aresztowaniem, w dniu 31 sierpnia 1940 r., wyjechał do Warszawy. Mieszkał kolejno przy ul. Raszyńskiej 58, Nobla 7 i Słonecznej. Od września 1940 r., był legalnie zatrudniony, jako kierownik magazynu, potem kierownik biura w firmie „Holzhandlung und Abfuhrunternehmen Ing. Schmidt, Biłgoraj, Abteilung Warschau” przy ul. Słonecznej w Warszawie.

Od września 1940 r., pełnił funkcję szefa Oddziału II Sztabu Komendy Okręgu ZWZ Warszawa-Województwo. 22 stycznia 1941 r., rozkazem KG WZ nr L.12/BP, został awansowany do stopnia kapitana służby stałej artylerii. Po reorganizacji okręgu, w okresie od stycznia do marca 1942 r., był szefem Oddziału II Sztabu Komendy Obszaru Warszawskiego ZWZ/AK.
Od kwietnia 1942 r., pełnił funkcję zastępcy szefa Oddziału II Sztabu Komendy Obszaru Warszawskiego AK (ppłk Czesława Czajkowskiego „Szeremety”) do spraw wywiadu ofensywnego.
Od jesieni 1942 r., zastępca szefa Wydziału Techniczno-Legalizacyjnego kpt. Juliana Kozłowskiego w Oddziale I (Organizacyjnym) KG AK. W maju 1943 r., zorganizował w Warszawie oddział partyzancki, na czele którego wyruszył następnie na Zamojszczyznę, używając pseudonimu "Żegota". Oddział ten, od lipca 1943 r., dowodzony przez por. Adama Haniewicza "Woynę" występował tam pod nazwami: "Kompania Warszawska", Kompania Południe", "Kompania Woyna".
Od kwietnia 1943 r., był jednocześnie zastępcą kpt./mjr Stanisława Prusa „Adama”, dowódcy Oddziałów Dywersji Bojowej Inspektoratu AK Zamość, a od 30 listopada 1943 r., dowódcy OP 9 AK.

We wrześniu 1943 r., kierował akcją uwolnienia 72 więźniów z więzienia w Biłgoraju. W grudniu 1943 r., został z powrotem przeniesiony do Warszawy. Początkowo miał być szefem sztabu Komendy Okręgu Polesie, ostatecznie jednak zajął analogiczne stanowisko w Okręgu Wołyń AK. Od 28 lutego 1944 r., był szefem sztabu 27 WDP AK. 11 kwietnia 1944 r., został awansowany do stopnia majora służby stałej. W okresie od 4 maja do 15 lipca 1944 r., pełnił obowiązki dowódcy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK, prowadzącej wówczas ciężkie walki na Polesiu Wołyńskim.
Po przejściu dywizji na Lubelszczyznę i objęciu nad nią dowodzenia przez płk Jana Kotowicza, ponownie był szefem sztabu 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Funkcję tą pełnił do 25 lipca 1944 r. 6 sierpnia 1944 r., podczas przedzierania się do walczącej Warszawy, został w Józefowie aresztowany przez NKWD i uwięziony w Lublinie, skąd został wywieziony, w dniu 14 września 1944 r., samolotem do obozu w Charkowie, a następnie 4 stycznia 1946 r., do obozu nr 178 - 454 w Riazaniu – Diagilewie.
6 lipca 1947 r., został wywieziony do obozu nr 158 w Czerepowcu, a 18 lipca odesłany do obozu nr 150 w Griazowcu, skąd zbiegł w dniu 11 sierpnia 1947 r.

Zatrzymany w grudniu 1947 r., przez MGB ZSRR i odesłany do obozu nr 44 w Obwodzie Kaliningradzkim, skąd odesłano go, w dniu 30 stycznia 1948 r., do obozu przejściowego nr 284 w Brześciu n/Bugiem. Repatriowany do Polski, w dniu 12 kwietnia 1948 r., przez obóz PUR w Białej Podlaskiej. Po powrocie do Kraju zamieszkał w Warszawie. Od czerwca 1948 r., pracował jako urzędnik w Centrali Zbytu Węglowego w Katowicach – Oddział w Warszawie, ostatnio na stanowisku kierownika Wydziału Administracyjno-Gospodarczego.
Od lutego 1951 r., pracował jako starszy inspektor Wydziału Administracyjno-Gospodarczego w Centralnym Zarządzie Uzdrowisk Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Od kwietnia 1952 r., był zatrudniony w „INCO”, jako pracownik fizyczny, a od marca 1953 r., pracownik umysłowy.

Następnie był kolejno: od listopada 1953 r., kierownikiem administracyjno-gospodarczym Oddziału „Bitum” w Warszawie, potem od lutego 1954 r., Oddziału w Zakopanem, a od czerwca 1954 r., Oddziału przy ul. Białostockiej w Warszawie. Od grudnia 1957 r., był kierownikiem tego Oddziału. Od grudnia 1961 r., zastępca dyrektora ds. administracyjno-finansowych Zakładu na Żeraniu.
Od stycznia 1970 r., był zatrudniony w Biurze Nadzoru Gospodarczego Zarządu Przemysłu i Handlu ZZG, gdzie był kolejno: wicedyrektorem, od lutego 1971 r., doradcą dyrektora, a od 1 marca 1972 r., ponownie wicedyrektorem.

Działał w Stowarzyszeniu PAX. Członek Komisji Rewizyjnej, Przewodniczący Koła LOK przy redakcji tygodnika WTK. Czynny także w ZBOWiD. Członek zarządu Okręgu w Warszawie. W 1968 r., został zweryfikowany w stopniu podpułkownika.

Zmarł 14 marca 1972 r., w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Wydał swoje wspomnienia pt.: „Artylerzysta Piechurem” oraz wiele publikacji i artykułów poświęconych działalności w ZWZ/AK. Były wśród takie tytuły jak: "Akcja w Biłgoraju", "Płk Ja Kiwerski - Oliwa", "Wyprawa na Zamojszczyznę", czy "Odbicie więźniów z Biłgoraja".


Odznaczenia m.in.:


Virtuti Militari V klasy.: 19 lutego 1944 r.
Krzyż Walecznych (trzykrotnie).: po raz drugi i trzeci 19 maja 1944 r.
Srebrny Krzyż Zasługi.: 1938 r.
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.: (pośmiertnie)




powrót.


© copyright 2005 - 2007, Radosław ""Butryk"" Butryński
Design by Scypion